Ξεχασμένοι Θαλασσιοί Θρύλοι: Το Γιούσουρι Και Η Βεργόνα
Frederic Leighton - The Fisherman and the Syren
Η θάλασσα γοητεύει και μαγεύει οποιονδήποτε βρεθεί σε κάποια ακτή ή σε κάποιον βράχο, με τα βαθιά γαλαζοπράσινα της νερά να κρύβουν ξεχασμένους θρύλους και παραδόσεις.
Οι ελληνικές θάλασσες διαθέτουν ίσως την πλουσιότερη θαλασσινή λαογραφία, με τις γοργόνες, τις σειρήνες και τα τέρατα να πρωτοστατούν στις διηγήσεις.
Η απεραντοσύνη της θάλασσας μας προσκαλεί να καταδυθούμε στα βάθη της και να ανακαλύψουμε ξεχωριστούς θρύλους που θεωρούνται λησμονημένοι στις μέρες μας.
Ο θρύλος του γιουσουριού του Παγασητικού Κόλπου και της Βεργόνας της Αττάλειας ξεχωρίζουν στην ελληνική παράδοση και συγκαταλέγονται στο ξεχωριστό βιβλίο του λαογράφου Νικόλαου Πολίτη, με τίτλο Παραδόσεις: Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, το οποίο και έχει χαρακτηριστεί ως η πληρέστερη και πλήρως εμπεριστατωμένη συλλογή ελληνικών θρύλων και παραδόσεων.
Μοναδικό και σαγηνευτικό, το γιούσουρι αποτελεί μια ναυτική δοξασία που αφορά κυρίως την ευρύτερη περιοχή του Πηλίου και του Παγασητικού Κόλπου. Εκεί λέγεται ότι στο βυθό της θάλασσας φυτρώνει ένα ξεχωριστό δέντρο, το οποίο είναι ζωντανό. Για πολλούς ναυτικούς και σφουγγαράδες, το γιούσουρι θεωρείται ποθητό αλλά και θαυματουργό καθώς το ξύλο του μπορεί να θεραπεύσει τους αρρώστους στο σώμα και την ψυχή, ενώ λέγεται ότι μπορεί να αναστήσει ακόμα και νεκρούς. Μάλιστα, το γιούσουρι είναι ευρέως γνωστό στα Ιεροσόλυμα, για τις θαυματουργές του ιδιότητες. Το στοιχειωμένο δέντρο θεωρείται όμως θανατηφόρο σε όποιον θελήσει να το κόψει ενώ είναι ξύπνιο, καθώς λέγεται ότι μπορεί να κοπεί μόνο εφόσον το δέντρο είναι κοιμισμένο. Διαφορετικά, όσοι επιχειρούν να το κόψουν βρίσκουν τραγικό θάνατο με τα σώματα τους να τσακίζονται στα κλαδιά του. Σύμφωνα με τον θρύλο, το γιούσουρι φέρει ένα χαρακτηριστικό κιτρινοπράσινο χρώμα αφού κοπεί, με το πέρασμα όμως του χρόνου μαυρίζει σαν κάρβουνο.
Από το θρυλικό γιούσουρι εμπνεύστηκε και ο λογοτέχνης Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο οποίος εξιστόρησε τον θρύλο του ξεχωριστού θαλάσσιου δέντρου στο ομώνυμο διήγημα του «Το Γιούσουρι», το οποίο περιλαμβάνεται στο πολυθρύλητο έργο του Τα Λόγια της Πλώρης. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από έναν νεαρό ψαρά, τον Γιάννο τον Γκάμαρο, ο οποίος σε μεγάλη ηλικία εξιστορεί τις περιπέτειες του στον βυθό του Παγασητικού, όπου και βούτηξε στη θάλασσα για να αποκτήσει ένα κλαδί από το θαυμαστό δέντρο.
Επιπλέον, το γιούσουρι και τις θαυματουργές του ιδιότητες πραγματεύεται το εφηβικό μυθιστόρημα της συγγραφέως Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου με τίτλο Γιούσουρι στην Τσέπη. Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Αιγιαλεία όπου μια οικογένεια απολαμβάνει τις καλοκαιρινές της διακοπές. Η μικρότερη κόρη της οικογένειας, η Πηνελόπη, είναι ένα μοναχικό και ονειροπόλο έφηβο κορίτσι, και γοητεύεται από τις ιστορίες του γέρου καπετάνιου Διοκλή. Μέσω των ιστοριών του γέρου άνδρα, η Πηνελόπη θα μάθει για τον θρύλο του ζωντανού δέντρου του βυθού, ενώ θα γνωριστεί με τον έφηβο Άρη, ο οποίος αναζητά το γιούσουρι προκειμένου να σώσει τους αγαπημένους του ανθρώπους.
Ένας άλλος ιδιαίτερος μύθος που προέρχεται από τη λαογραφική συλλογή του Νικόλαου Πολίτη είναι εκείνος της Βεργόνας. Πρόκειται για ένα τρομακτικό πλάσμα που λέγεται ότι αποτελούσε τον φόβο και τον τρόμο των ναυτικών στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Αττάλειας (Μικρασιατικά παράλια-Μεσόγειος θάλασσα).
Η Βεργόνα εμφανίζεται ως ένα είδος γοργόνας, μια γυναικεία μορφή με πρόσωπο γυναίκας και σώμα ψαριού. Η Βεργόνα της Αττάλειας ονομάζεται και Λάουρα και είναι διαβόητη στους ναυτικούς θρύλους. Λέγεται ότι μπορεί να μεταμορφωθεί σε ξέρα στα ανοιχτά της θάλασσας και να βυθίσει τα διερχόμενα καράβια, ενώ καταβροχθίζει τους απελπισμένους ναυτικούς που θα βρεθούν στο έλεος της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι γιούσουρι ονομάζεται και ένα είδος μαύρου κοραλλιού από το οποίο κατασκευάζονται κομψά κομπολόγια, κοσμήματα και φυλακτά.
Πήγες:
Ν. Πολίτης, Παραδόσεις , Γράμματα 1994, σελ. 227-228
http://www.i-read.i-teen.gr/book/gioysoyri-stin-tsepi
https://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/karkabitsas_giousouri.html