Ταξίδι στη Δύση: η ιστορία πίσω από τον θρύλο του Βασιλιά Πιθήκου
Πώς ξεκινά κανείς να μιλά για το πιο διάσημο από τα γραπτά αριστουργήματα ενός πολιτισμού -ένα από τα τέσσερα έργα στα οποία βασίστηκε μια ολόκληρη λογοτεχνική κουλτούρα; Υποθέτω, από τα πολύ πρακτικά.
Το Journey to the West (ελλ. τίτλος: Ο Βασιλιάς πίθηκος: Ένα ταξίδι στη χώρα της μαγείας), λοιπόν, εκδόθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα σε τέσσερις τόμους . Κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει με βεβαιότητα τον συγγραφέα του, οι αναλυτές όμως συγκλίνουν στον Wu Cheng’en. Γεννημένος στην Jiangsu, και μεγαλωμένος στην Huaian, μυήθηκε στην ποίηση από τον πατέρα του. Έδωσε κι απέτυχε αρκετές φορές στις αυτοκρατορικές εξετάσεις και μόνο ως μεσήλικας κατάφερε να διοριστεί αυτοκρατορικός αξιωματούχος (mandarin) με την ιδιότητα του λόγιου. Γρήγορα όμως θα παραιτηθεί, απογοητευμένος από τη διαφθορά και τα πολιτικά παιχνίδια της αυλής. Θα περάσει τα υπόλοιπα του χρόνια γράφοντας ποίηση και πεζογραφία στην Huaian, ζώντας φτωχικά, σχεδόν ως ερημίτης.
Από πού αντλεί έμπνευση, όμως, το Ταξίδι στη Δύση; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να πάμε πίσω, περίπου χίλια χρόνια, στην εποχή της δυναστείας των Tang (602-664μ.Χ.), όταν ο μοναχός Xuanzang ξεκινούσε το δικό του ταξίδι προς τα δυτικά με σκοπό να μελετήσει, να καταγράψει, και να μεταφέρει τις Βουδιστικές γραφές (Sutras) πίσω στην Κίνα. Μετά την επιστροφή του, δεκαεφτά χρόνια αργότερα, έγραψε το Great Tang Records on the Western Regions. Ο Xuanzang θα αποτελέσει το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, μετονομασμένος σε Tang Sanzang, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει “ο λόγιος των Tang”. Σε πολλές από τις αγγλικές εκδόσεις αναφέρεται με το Σανσκριτικό όνομα Tripitaka, που έχει παρόμοιο νόημα.
Ο μοναχός Xuanzang, όμως, δεν ξεκίνησε το ταξίδι του χωρίς καμία γνώση. Ακολούθησε τα χνάρια του μοναχού Faxian (337- 422μ.Χ.) με την ίδια αποστολή. Επιγραμματικά πρέπει να αναφερθεί πως ο Faxian πέρασε από τη Xianjiang, το Πακιστάν, τη Βόρεια Ινδία, το Νεπάλ, το Μπαγκλαντές, και τη Σρι Λάνκα. Αυτό τοποθετεί την εκκίνηση των γεγονότων που οδήγησαν το Ταξίδι στη Δύση, περίπου 1200 χρόνια πριν τη συγγραφή του. Ή μήπως όχι;
Παρότι ο μοναχός Tang Sanzang είναι ο κεντρικός πρωταγωνιστής της ιστορίας, την προσοχή του αναγνώστη αποσπάει ένας από τους τέσσερις ακολούθους του. Ο Sun Wukong, ή αλλιώς, ο Βασιλιάς Πίθηκος. Η συμβολή του είναι τόσο σημαντική, που το βιβλίο αφιερώνει τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια στη γέννησή του, την εκπαίδευση του, καθώς και το πώς έσπειρε το χάος στους ωκεανούς, στον κάτω κόσμο και στο ουράνιο βασίλειο με τις σκανταλιές του.
Η υπερφυσική δύναμη και ταχύτητα είναι μόνο μερικές από τις ικανότητες του. Μπορεί να υποβάλει τον εαυτό του σε 72 μεταμορφώσεις μέσω της ταοϊκής διδασκαλίας (αν και η ουρά του προκαλεί συνεχώς προβλήματα), μπορεί να μετατρέψει τις τρίχες του σε ό,τι θέλει και κυρίως σε ζωντανούς κλώνους του, καθώς και να μικρύνει και να μεγαλώσει τον εαυτό του. Γνωρίζει ξόρκια για να διατάξει τον άνεμο, να χωρίσει τα νερά, να φτιάξει κύκλους προστασίας από δαίμονες. Μπορεί να πετάξει μόνος του, ή με τη βοήθεια ενός μαγικού σύννεφου. Εκτός όλων αυτών, έχει καταστεί αθάνατος ποικιλοτρόπως και είναι κάτοχος του “Ruyi Jingu Bang”, μιας ράβδου που μπορεί να αλλάξει μέγεθος με τη θέλησή του.
Οι ομοιότητες με ήρωες άλλων ιστοριών, σε διάφορα μέσα, δεν είναι καθόλου τυχαία. Φτάνει μόνο να αναφερθεί πως από τα δεκάδες ονόματα που του έχουν δοθεί σε άλλες ασιατικές γλώσσες, στα ιαπωνικά ονομάζεται Son Goku. Για πολλά χρόνια, αν κάποιος ήθελε να αντλήσει έμπνευση για έναν χαρακτήρα με υπερφυσικές δυνάμεις, δεν είχε παρά να κοιτάξει προς αυτόν.
Ο Sun Wukong, όμως, δεν επινοήθηκε από το μηδέν. Υπήρξε μια σπίθα πίσω από τον ζαβολιάρη πίθηκο, κι αυτή η σπίθα είναι πολύ παλαιότερη του συγγραφέα Wu Cheng’en. Πριν από την ένωση της Κίνας, στο βασίλειο του Chu (700 – 223 π.Χ.) υπήρχαν οι θρύλοι των λευκών πιθήκων, ταοϊκών αθανάτων που κατάφεραν να ενσωματωθούν στο βουδιστικό πάνθεον.
Ένας θρύλος 2000 ετών σε ένα μυθιστόρημα. Υπάρχει πιθανότητα ο ήρωας μας να είναι εμπνευσμένος από κάτι ακόμα πιο παλιό;
Μία ακόμα πιθανή προέλευση είναι η ινδουιστική θεότητα Hanuman, κι εδώ τα πράγματα γίνονται πολύ σοβαρά. Ο Hanuman δεν είναι ένας απλός θρύλος. Είναι ένας θεός μιας ζωντανής θρησκείας με 1,1 δισεκατομμύρια πιστούς. Εμφανίζεται σε δύο από τα μεγαλύτερα έπη της παγκόσμιας λογοτεχνίας, τη Ramayana και τη Mahabharata. Η πρώτη, όμως, γραπτή αναφορά στον θεϊκό πίθηκο βρίσκεται στον ύμνο 10.86 της Rig Veda, συλλογής σανσκριτικών ύμνων (Vedas) που χρονολογούνται από το 1500 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, ο ήρωας μας προσεγγίζει την ηλικία των τριών χιλιετιών τη στιγμή που γράφεται, και επιβιώνει μέχρι το παρόν μέσα από αναφορές, παραφράσεις και διασκευές. O Sun Wukong δανείζει ακόμα και σήμερα τα ταλέντα του στο βιβλίο, στο κόμικ, στο θέατρο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο. Επιπλέον, έχει τη δική του γιορτή στα μέσα του Αυγούστου, τουλάχιστον σε κάποια μέρη της Κίνας.
Τι είναι το Ταξίδι στη Δύση, όμως; Είναι μια περιπέτεια με μάχες, τεράστια τέρατα, θεότητες, δράκους και δαίμονες; Έχει προσφέρει άλλα πράγματα στη σύγχρονη γραφή;
Πόσες φορές έχουμε βρεθεί να ζούμε μια ιστορία με πέντε ήρωες; Πόσες φορές έχουμε δει τον αρχηγό, τον αντίποδα του αρχηγού, τον δυνατό, τον σοφό και τέλος, αυτόν με την ηθική πυξίδα, να αντιμάχονται το κακό; Να προσπαθούν να συμπληρώσουν και να διδάξουν ο ένας τον άλλο; Ειδικά αν αναλογιστούμε πως, μπορεί σε μια ιστορία να υπάρχουν περισσότεροι από έναν ήρωα με το ίδιο γενικευμένο χαρακτηριστικό, ή ένας χαρακτήρας με δύο χαρακτηριστικά, οι συνδυασμοί που μπορεί να κάνει ο συγγραφέας είναι άπειροι!
Δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς μια αναδρομή λίγων σειρών σε ένα έργο που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η σινική Οδύσσεια, ένα έργο που μόνο ο όγκος του απαιτεί τέσσερις τόμους. Με δυνατές ρίζες στη λαϊκή παράδοση και τη μυθολογία, επηρεασμένο από την ταοϊκή και βουδιστική Φιλοσοφία, καθώς και από το ταοϊκό και ινδουιστικό πάνθεον, ξεπερνά την επική περιπέτεια και γίνεται μια αλληγορία για τον δρόμο της φώτισης, αλλά και για την αξία της συνεργασίας, παραμένοντας πάντα μια καυστική σάτιρα κατά της γραφειοκρατίας.
Αν και μεταφράστηκε αποσπασματικά το 2002, το έργο δυστυχώς δεν κυκλοφορεί πλέον στη χώρα μας. Οι κακές μεταφορές του στη μικρή και μεγάλη οθόνη, που δεν στάθηκαν αντάξιες της αρχικής ιδέας, ίσως αποθάρρυναν το κοινό. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποια μεταχειρισμένα αντίτυπα του Ο Βασιλιάς πίθηκος: Ένα ταξίδι στη χώρα της μαγείας (Εκδόσεις Βιβλίο). Για όσους αρέσκονται να διαβάζουν στα αγγλικά, υπάρχει το Monkey: A folktale from China σε μετάφραση του Arthur Waley, καθώς και νεότερες μεταφράσεις με τον αυθεντικό τίτλο: Journey to the West.
Πηγές
Wikipedia.org
The British library (www.bl.uk)
tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Literature/JourneytoTheWest
historum.com
Beyond the Question of the Monkey Imposter:
Indian Influence on the Chinese Novel, The Journey to the West
by Ramnath Subbaraman
Monkey: A folk-tale from China volume 1
Ο Σταύρος Μαμούτος Καλαϊτζής γεννήθηκε το 1986 στη Θεσσαλονίκη, και μεγάλωσε στον Εύοσμο. Έδειξε από μικρός την αγάπη του προς τα βιβλία και ιδιαίτερα στα μυθιστορήματα. Τον κέντριζε η πολιτική, η ιστορία και η μυθολογία, πάντα μέσα από ένα πρίσμα σκεπτικισμού.
Φοίτησε στη Βιομηχανική Πληροφορική στα Τ.Ε.Ι. Καβάλας. Οι διάφορες εμπειρίες τον ακολουθούσαν τα βράδια στον ύπνο του, μετατοπισμένες χρονικά και τοπικά. Παραλλαγμένες από το υποσυνείδητο, έμεναν στο μυαλό του για να τον τυραννήσουν.
Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη εν μέσω οικονομικής κρίσης, και παράλληλα με την εταιρία διακόσμησης ρούχων της οικογενείας του, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Τα βράδια, αντί να φοβάται τους εφιάλτες, τους καλοδέχεται, κάθεται μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, και τους κάνει βιβλία.