Στοιχειωμένοι βράχοι, ύφαλοι και νησίδες, μέσα από μυστηριώδεις και μαγευτικούς μύθους

Source site:https://www.flickr.com/jerome-b-photography/16174024770

Χρόνια και χρόνια ολόκληρα οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη μανία της θάλασσας και δέρνονται πάνω στα κύματα. Καράβια τσακίζονται πάνω σε ύφαλους που δεν τους ξεχωρίζει εύκολα ανθρώπου μάτι. Αυτά όλα τα φαινόμενα που οι απλοί ναυτικοί δεν μπορούσαν να εξηγήσουν η φαντασία των ανθρώπων τα έπλασε και τα έκανε φοβερά και τρομερά τέρατα.

Στοιχειωμένοι βράχοι, νησάκια και ύφαλοι είναι σπαρμένοι σε όλον τον κόσμο λες και τα σκόρπισε ένα χέρι θεϊκό· στα μέρη αυτά, σύμφωνα με την ανθρώπινη λογική, ζούσαν τα τρομερά πλάσματα στα οποία αναφέρθηκα παραπάνω. Οι ναυτικοί πίστευαν, εξαιτίας της περίεργης μορφής των βράχων, πως θεοί ή δαιμονικά πλάσματα τους τοποθέτησαν με συγκεκριμένο σκοπό.

Οι μυθολογίες όλων των λαών έχουν αποδώσει διάφορες προελεύσεις στους βράχους.

Ο Παυσανίας αναφέρει πως ο Αιακός, γιός του Δια και της νύμφης Αίγινας, και δημιουργός των Μυρμιδόνων, σκόρπισε γύρω από το νησί της Αίγινας βράχους που είναι κρυμμένοι κάτω από τα κύματα για να προστατεύσει το νησί από τους εχθρούς. Στη ελληνική μυθολογία συναντάμε τον Ποσειδώνα, ο οποίος κατά τη διάρκεια της μάχης με τους Γίγαντες γέμισε νησιά και ύφαλους το Αιγαίο πέλαγος. Στην Οδύσσεια διαβάζουμε ότι οι σαγηνευτικές σειρήνες πέτρωσαν και έγιναν βράχοι είτε γιατί τις προσπέρασε ο Οδυσσέας αλώβητος είτε γιατί τις ξεπέρασε ο Ορφέας με το τραγούδι του. Ακόμα, ο Όμηρος αναφέρει δυο τρομερά τέρατα, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, να βρίσκονται η μια απέναντι από την άλλη, σε ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα που ονομαζόταν «Πλαγκτές Πέτρες». Ήταν τέρατα από τα οποία κινδύνευαν οι θαλασσινοί καθώς ούτε πουλί πετούμενο δεν πέρναγε από το φοβερό στενό τους κι ας ξέρουμε εμείς τώρα πως ίσως επρόκειτο απλά κάποια θαλασσοταραχή που λυσσομανούσε.

Στην Καλεβάλα, το γνωστό Φιλανδικό έπος, βλέπουμε τη μυθική Λουονοτάρ, μητέρα του νερού και των κυμάτων, να δημιουργεί βράχους και ύφαλους ώστε να προκαλέσει τον θάνατο των ναυτικών. Στη συνέχεια, κάποιο άλλο μυθικό πρόσωπο, η θεά των ηφαιστείων της Χαβάης, η φοβερή Πέλε, λένε πως εκσφενδόνισε βράχους στην πιρόγα του Καχαβάρι, αρχηγού της περιοχής Puna, όταν εκείνος προσπάθησε να ξεφύγει από τη οργή της.

Στη Βρετάνη, οι ντόπιοι λένε πως κάποιοι βράχοι γεννήθηκαν όταν ένας γίγαντας τους έβγαλε από την μπότα του ενώ και στη Βόρεια Νορβηγία επικρατεί ο μύθος ότι οι ύφαλοι που είναι γύρω από το ακρωτήρι Κουνάν εκτοξευτήκαν από τους γίγαντες κατά τη διάρκεια μιας μάχης. Σε πολλούς σχετικούς μύθους πρωταγωνιστές είναι οι γίγαντες, αφού οι άνθρωποι προσπαθώντας να εξηγήσουν τι συνέβαινε γύρω τους πίστευαν πως τούτα τα μυθικά πλάσματα ήταν τα μόνα που θα μπορούσαν να σηκώσουν βράχους και να τους ρίξουν σαν να είναι βότσαλα στη θάλασσα.

Καταμεσής στη Βαλτική θάλασσα δεσπόζει ένας βράχος για τον οποίο οι ναυτικοί χρόνια ολόκληρα λένε τούτη την ιστορία: Ο βράχος λέγεται και «Βράχος του κοριτσιού» γιατί κάποτε πίστευαν πως ήταν κορίτσι. Λένε πως το κορίτσι ονομάζονταν Γκούρι και ήταν γιγάντισσα, κόρη ενός γίγαντα. Ήταν τόσο όμορφη, σωστή ξωθιά, που πολλοί μνηστήρες πάλεψαν για να την κάνουν γυναίκα τους. Έλαβε χώρα μια μεγάλη μάχη μεταξύ γιγάντων και εξαπέλυαν βράχους μεταξύ τους όμως αναγκάστηκαν να κάνουν πίσω σαν εμφανίστηκε ο γίγαντας Ανφίντ.

Η όμορφη κοπέλα τον παντρεύτηκε και έζησε ευτυχισμένα μαζί του μέχρι τη στιγμή που έχασε τον πάτερα της στα αφρισμένα κύματα. Τότε όλη η οικογένειά εκδιώχτηκε από κείνα τα μέρη. Αυτή λένε πως είναι η προστάτιδα των ψαράδων και πως αν τύχει να περάσεις από εκεί κοντά τη νύχτα βλέπεις από μακριά τις λευκές πτυχώσεις του φορέματός της και ακούς τις μελωδικές φωνές άλλων πλασμάτων που βγαίνουν από τα κύματα για να πάνε κοντά στον βράχο της βασίλισσάς τους.

Ένα ακόμα μυθικό πλάσμα που πρωταγωνιστεί εξίσου συχνά στις ιστορίες της θάλασσας είναι η γνωστή μας γοργόνα. Οι Έλληνες ναυτικοί από τα αρχαία χρόνια μπλέκουν στις ιστορίες τους τούτο το σαγηνευτικό πλάσμα παρουσιάζοντάς το είτε μοχθηρό και εκδικητικό είτε προστατευτικό προς τους θαλασσινούς. Μερικοί μάλιστα ισχυρίζονταν πως σε διάφορους βράχους είχαν δει τις θαλασσινές νεράιδες με τα πράσινα μαλλιά να τραγουδάνε και να γνέφουν προσπαθώντας να ξελογιάσουν όποιον τύχαινε να βρεθεί στον δρόμο τους.

Photo credit here https://www.flickr.com/photos/islesofscilly/8264114574/

Έτσι στη Κορνουάλη υπάρχει ο «Βράχος της Γοργόνας» τον οποίο πιστεύεται πως στοίχειωσε μια γοργόνα για να προκαλέσει ένα ναυάγιο όταν οι ναυτικοί του καραβιού έδειξαν ασέβεια προς το πρόσωπό της. Στην ανατολική Πρωσία βρίσκεται ένας ακόμα βράχος που δεσπόζει μέσα στη θάλασσα και πάνω του κάθεται, όπως αναφέρει ο μύθος, μια όμορφη γοργόνα. Με λόγια και τραγούδια καλεί τους ναυτικούς να έρθουν κοντά της, μα δεν προφταίνουν να πλησιάσουν γιατί πνίγονται.

Υπάρχει όμως και το άλλο μοτίβο της γοργόνας, εκείνο που προσφέρει προστασία στους ναυτικούς. Στην ακτή της Νορβηγίας, στο Ντράουνινγκ Στολ, η παράδοση αναφέρει μια γοργόνα που θεωρείται η βασίλισσα των θαλασσών να κάθεται στον βράχο της χτενίζοντας τα μακριά μαλλιά της με το ασημόχρυσο χτένι της και να φέρνει γούρι στους θαλασσινούς που θα τη συναντήσουν. Αναρίθμητα πλάσματα γέννησε η φαντασία των ανθρώπων για να εξηγήσουν πράγματα που τους ήταν τόσο μακρινά, δυσνόητα και άγνωστα.

Ταξιδεύοντας σε ολόκληρο τον πλανήτη μέσα από τους μύθους, φτάνουμε στην εξωτική Ταϊτή. Εκεί οι μύθοι αναφέρουν πως υπάρχει μια καταραμένη πέτρα. Κάποτε, ο Ταρόα ο δημιουργός, είχε λένε καταραστεί αυτή την πέτρα να κυλάει αιώνια χωρίς αναπαμό. Η πέτρα κυλούσε και όλο κυλούσε όταν από μακριά είδε την Ταϊτή. Ο μυθικός θεός της νύχτας, ο Τιί, βλέποντας την πέτρα που πάσχιζε να αναπαυθεί κάπου, τη λυπήθηκε και τη συμβούλεψε να κυλήσει προς την ακτή κατά τη διάρκεια της νύχτας που ο Ταρόα δεν θα μπορούσε να δει. Την πέτρα όμως την πρόλαβε το φως της μέρας σαν κοντοζύγωνε στη στεριά και ο Ταρόα της επιτέθηκε. Από τότε είναι καταραμένη και βρίσκεται πολύ κοντά στην ακτή. Λέγεται πως όποιος την ακουμπήσει για να ξεκουραστεί, δεν ξυπνάει ποτέ.

Στην «Πόλη των λιονταριών» όπως ετυμολογικά σημαίνει το όνομά της, στη Σιγκαπούρη, δυο νησάκια μικρά σαν βράχοι, δεσπόζουν το ένα αντίκρυ από το άλλο. Τα ονόματα τους είναι «Pulau Hantu Besar» και «Pulau Hantu Kechil» και σημαίνουν «Μεγάλο» και «Μικρό νησί του φαντάσματος». Αυτές οι τόσο παράξενες ονομασίες προκύπτουν από έναν μύθο που επικρατεί. Σύμφωνα με τον μύθο αυτό, στα δυο αυτά βραχάκια περιπλανιόνται οι ψυχές των αρχαίων πολεμιστών της Μαλαισίας που έχασαν τις ζωές τους σε σκληρές μονομαχίες. Συγκεκριμένα, κάποτε υπήρχαν δύο μεγάλοι πολεμιστές που πολεμούσαν αδιάκοπα ο ένας τον άλλον με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πολλοί άνθρωποι βάφοντας κόκκινη τη θάλασσα. Αυτό αναστάτωσε τα Τζιν (ή πνεύματα, στον ισλαμικό πολιτισμό) στον πυθμένα του ωκεανού. Θυμωμένο, ένα ισχυρό Τζιν προκάλεσε υδροστρόβιλο για να τους σταματήσει όμως ήταν μάταιο. Στη συνέχεια, ψέκασε νερό σε έναν από τους άντρες. Ο άλλος πολεμιστής, βλέποντας τον αντίπαλό του τυφλωμένο, τον μαχαίρωσε όμως ταυτόχρονα μαχαιρώθηκε από τον τυφλό πολεμιστή με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους και οι δυο. Ωστόσο, οι θεοί θεώρησαν ότι ήταν λάθος για τα θαλάσσια πνεύματα να παρεμβαίνουν στις ανθρώπινες υποθέσεις. Έτσι μετέτρεψαν τους δύο πολεμιστές σε βραχονησίδες ώστε τα πνεύματά τους να συνεχίσουν να ζουν πάνω τους.

Photo source here

Πολλοί βράχοι που ξεμύτισαν από τον βυθό της θάλασσας είχαν συχνά και βοηθητικό ρόλο όπως η δημιουργία του βράχου «Βερντελέ» που βρίσκεται κοντά στο Πλενέφ, στο Κοτέ-ντου-Νορντ. Μια νεράιδα κάποτε διέσχισε την θάλασσα του Τζερσι. Κουρασμένη καθώς ήταν θέλησε να ξαποστάσει. Πουθενά δεν έβρισκε τόπο, όταν ξαφνικά κάτι την ενόχλησε στο παπούτσι. Σαν το έβγαλε, αντίκρυσε ένα πετραδάκι, το πήρε και το πέταξε μακριά. Τότε το πετραδάκι έπεσε στη θάλασσα και μαγικά μεγάλωσε τόσο πολύ που η νεράιδα μπόρεσε να καθίσει πάνω του και να ξεκουραστεί.

Σε αντίθεση με τον παραπάνω μύθο, η δημιουργία ενός βράχου στη περιοχή της Προβηγκίας είχε εκδικητικό χαρακτήρα. Η ιστορία αναφέρει πως κάποτε ένας μονάχος, οργισμένος από την άσχημη και προσβλητική συμπεριφορά της γυναίκας ενός ψαρά, πήρε μια χούφτα άμμο, και λέγοντας κάποια μαγικά λόγια, την έριξε στη θάλασσα. Τότε πρόβαλε ένας ύφαλος και η βάρκα του ψαρά που βρίσκονταν εκεί κομματιάστηκε.

Στην περιοχή της Αραβίας, απ’ όπου λένε πως ξεχυθήκαν τα παραμύθια και σκόρπισαν προς την Ευρώπη, πίστευαν πως δυο νησιά της Αφρικής έγιναν βράχοι από κάποιον οργισμένο θεό. Θυμωμένος ο άρχοντας-θεός των νησιών, εξαιτίας των καταστροφών και των αρπαγών από δυο αδέρφια πειρατές που κατοικούσαν εκεί, καταράστηκε τα νησιά και τα έκανε επικίνδυνους βράχους. Σε πολλά μέρη οι ναυτικοί πίστευαν πως πολλές βραχονησίδες ήταν καταραμένες και κατοικούνταν από δαιμονικά πλάσματα, γι’ αυτό όταν περνούσαν από κει προσπαθώντας να εξευμενίσουν τα φοβερά όντα, προσέφεραν κρασί, λάδι ή ότι πολύτιμο είχαν μαζί τους.

Στη περιοχή του Ρόουβαρ (Rosevear) στην Κορνουάλη, σε μια συστάδα βράχων γνωστή με το όνομα «Isles of Scilly», υπάρχει μια μεγαλύτερη βραχονησίδα η οποία φημίζεται για τα πολυάριθμα ναυάγιά της. Η βραχονησίδα χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν σαν στρατιωτική βάση όμως μυστηριώδη πράγματα συνέβαιναν εκεί. Λένε πως το φάντασμα μιας τραγουδίστριας της όπερας και ηθοποιού, της Ann Cargill, που πέθανε όταν το πλοίο με το οποίο ταξίδευε βυθίστηκε εκεί το 1784, στοιχειώνει το νησί. Το σώμα της, που εξακολουθούσε να σφίγγει τον 18χρονο γιο της, θάφτηκε αρχικά σε αυτή την βραχονησίδα, αν και μεταφέρθηκε αργότερα μαζί με το παιδί της και τον καπετάνιο. Στη δεκαετία του 1840 και του 1850, η στοιχειωμένη βραχονησίδα κατοικήθηκε από εργάτες, που έχτισαν το φάρο του Bishop Rock. Λέγεται ότι άκουγαν τα βράδια μυστηριώδη μουσική και ένιωθαν κάποιες ανεξήγητες παρουσίες γύρω τους.

Στοιχειωμένοι βράχοι και βραχονησίδες θα συναντήσουμε σε όλο τον κόσμο, όμως η πιο στοιχειωμένη βραχονησίδα του κόσμου βρίσκεται στη Βενετία. Η βραχονησίδα «Poveglia» που στέκει σιωπηλή έχει ένα μεγάλο και σκοτεινό παρελθόν το οποίο ξεκινάει από τη περίοδο της εξάπλωσης της πανώλης. Το 1776 χρησιμοποιούνταν σαν σημείο ελέγχου για πλοία που μετέφεραν εμπορεύματα. Στη συνέχεια όμως, λόγω της αύξησης των κρουσμάτων,  λειτούργησε χώρος περιορισμού των ασθενών. Όλο και περισσότερες ψυχές απομονωνόταν εκεί όταν εμφάνιζαν τα συμπτώματα της ασθένειας. Εκεί έχαναν τη ζωή τους και αποτεφρώνονταν. Φημολογείται πως το έδαφος όλης της βραχονησίδας είναι καλυμμένο από την τέφρα των αδικοχαμένων ανθρώπων. Στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλές ήταν οι αναφορές ντόπιων για ανεξήγητα φαινόμενα και κραυγές παρόλο, που η νησίδα είναι ακατοίκητη.

Υπάρχουν μύθοι που δεν θα μάθουμε ποτέ για όλα τούτα τα μικρά μαγικά «βότσαλα» που δημιουργήθηκαν τόσο παλιά, γιατί χάθηκαν μέσα στα κύματα της ανεξερεύνητης και μυστήριας θάλασσας. Ιστορίες που λησμονήθηκαν καθώς πέρασαν τα χρόνια, όμως τα απομεινάρια τους ακόμα στέκουν όρθια, τσακισμένα από τα κύματα, ελπίζοντας πως όσο υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που σκαλίζουν το παρελθόν δεν θα ξεχαστούν ολότελα.

Πώς να ξεχάσει κανείς την Φλανδρώ στη Σκιάθο όταν η ιστορία της ζωντανεύει κάθε φορά που γυρνάς τα μάτια σου πάνω της, μέσα στη θάλασσα; Η θλιβερή της ιστορία ακόμα ψιθυρίζεται σε αυτό το νησί των Σποράδων. Η Φλανδρώ, που όπως μαρτυράει το όνομά της (Φιλανδρώ= αυτή που αγαπάει τον άντρα της), θυσιάστηκε για την αγάπη της. Ήταν κάποτε ομορφονιά ζηλευτή και ένας καραβοκύρης της αγάπησε και την παντρεύτηκε. Οταν ακόμα ήταν νιόνυφη, ο άντρας της έφτιαξε ένα καινούριο καράβι, σκαρί καμωμένο για μεγάλες θάλασσες. Έτσι αποφάσισε να μπαρκάρει και όσο και αν προσπάθησε η γυναίκα του να τον σταματήσει ήταν μάταιο. Δεν βάσταξε η καρδιά της τον πόνο και πήγαινε κάθε μέρα και κοίταζε τον γιαλό μήπως δει το άντρα της να έρχεται κοντά της. Έκλαιγε μερόνυχτα. Μια μέρα που πήγε στη θάλασσα, ξέσπασε σε λυγμούς και τα δάκρυά της φαρμάκωσαν τα κύματα, τα έκαναν άγρια και βρήκαν στο διάβα τους το καράβι του άντρα της και το έκαναν χίλια κομμάτια. Πέρασαν μήνες, πέρασε χρόνος, πέρασαν τρία ολόκληρα χρόνια και η κοπέλα δεν είχε άλλα δάκρυα να χύσει. Τότε παρακάλεσε τους θεούς να την κάνουν βράχο. Εκείνοι τη λυπήθηκαν κι έγινε βράχος· ξέρα που θαλασσοδέρνεται αιώνια. Κι αν πλησιάσεις ακούς ακόμα το βογκητό της, τα βογκητά και τις φωνές όλων των πλασμάτων που ζουν ακόμα σε αυτά τα μυθικά πετρώματα. Αρκεί να έχεις τα αυτιά της ψυχής σου ανοιχτά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Rappoport S. Angelo, Οι κόσμοι της θάλασσας, εκδ. Ιάμβλιχος, 2004

Νικόλαος Πολίτης , Παραδόσεις, εκδ.Γράμματα, 2014

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Διηγήματα, εκδ. Ίνδικτος, 2003

"Pulau Hantu ", Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Pulau_Hantu

" Rosevear, Isles of Scilly ", Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Rosevear,_Isles_of_Scilly

"The world’s most haunted island: Poveglia", Europe stripes, https://europe.stripes.com/travel/world%E2%80%99s-most-haunted-island-poveglia