Κούλερβο: Μία ανέκδοτη ιστορία του J.R.R. Tolkien, από τις εκδόσεις Κέδρος
Ο Κούλερβο, ο γιος του Κάλερβο, είναι ίσως ένας από τους πιο σκοτεινούς και παράλογα ελκυστικούς ήρωες του J.R.R. Tolkien. Ο «δύσμοιρος Κούλερβο», όπως ο Tolkien τον αποκαλούσε, ήταν ένα ορφανό αγόρι με υπερφυσικές δυνάμεις και τραγική μοίρα. Αναθρεμμένος στο απαίσιο αρχοντικό του πανίσχυρου και αδίστακτου Ούνταμο, που είχε σκοτώσει τον πατέρα του, αιχμαλωτίσει τη μητέρα του και προσπαθήσει να δολοφονήσει τρεις φορές και τον ίδιο όταν ήταν ακόμα μικρό αγόρι, ο Κούλερβο θα πορευόταν μόνος στη ζωή εάν δεν είχε την αγάπη και τη στήριξη της δίδυμης αδερφής του, της Γουανόνα, αλλά και την προστασία που του πρόσφεραν τα μάγια του σκύλου Μούστι. Όταν τελικά πουλήθηκε ως σκλάβος, ορκίστηκε να εκδικηθεί τον Ούνταμο. Ωστόσο, πριν πάρει την εκδίκηση που σχεδίαζε, συνειδητοποίησε με τον πιο οδυνηρό τρόπο ότι κανένας δεν μπορεί να ξεφύγει από την αδυσώπητη μοίρα.
(από το εσωτερικό του βιβλίου, Εκδόσεις Κέδρος 2017)
Όταν έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο του Κούλερβο, μια ανέκδοτη ιστορία του Tolkien, ένιωσα λες και ήμουν πάλι παιδί. Το εξώφυλλο του βιβλίου έχει ένα όμορφο κόκκινο χρώμα, με χρυσοτυπία στον τίτλο του, κάτι που το κάνει να δείχνει αρκετά πολυτελές (ναι, είμαι από αυτούς τους περίεργους που η μυρωδιά των σελίδων είναι κριτήριο στην αγορά ενός βιβλίου), αλλά ήταν το περιεχόμενο του αυτό που με συνεπήρε περισσότερο. Ας κρατήσουμε από τη μία, το ότι η ιστορία αυτή δεν έχει ξαναδεί το φως της δημοσιότητας και ας προσθέσουμε, ότι μέσα στο βιβλίο υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες, σημειώσεις, σχεδιαγράμματα και αναλύσεις, κάτι που μας επιτρέπει να ρίξουμε μια ματιά μέσα στο μυαλό του ίδιου του Tolkien και να κρυφοκοιτάξουμε πάνω από τον ώμο του, καθώς το γράφει. Δεν είναι μόνο το πρώτο σύντομο δημιούργημα του γνωστού συγγραφέα, αλλά και η πρώτη ύλη για μια από τις πιο δυνατές ιστορίες του, «Τα Παιδιά του Χούριν». Σε αυτή την ημιτελή ιστορία, που είναι και μία από τις πρώτες προσπάθειες του στον πεζό λόγο και την τραγωδία, βρίσκουμε τη βάση των μύθων του.
Ο Κούλερβο, λοιπόν, είναι ένας τραγικός χαρακτήρας της Καλεβάλα, μιας συλλογής από τραγούδια ή ρούνος* αγράμματων χωρικών της Φινλαδίας, που ενέπνευσε τον Tolkien να προσπαθήσει να αφηγηθεί την ιστορία του -ή μάλλον μια παραλλαγή της-, χρησιμοποιώντας τον πεζό και τον έμμετρο λόγο. Αυτό τροφοδότησε ακόμα πιο πολύ τον ενθουσιασμό του συγγραφέα για τη φινλαδική αυτή μυθολογία και οι αναλυτές του μπορούν να διακρίνουν τη μεγάλη επιρροή της Καλεβάλα στη φαντασία του, που μαζί με τους μύθους και τις ιστορίες άλλων χωρών, παραλίγο να συντελέσουν στο να κοπεί στις πτυχιακές εξετάσεις του, όπως ο ίδιος αργότερα ομολόγησε στον γιο του.
Ο Τolkien διάβασε την Καλεβάλα για πρώτη φορά το 1911, σε μια αγγλική μετάφραση του 1907 και δεν έμεινε ενθουσιασμένος από την απόδοση της. Πιο πολύ τον ενθουσίασε το ίδιο το κείμενο, το οποία βρήκε «υπέροχο σαν κρασί, με παγανιστικές νότες και νοστιμότατες υπερβολές». Τον ενέπνευσε μάλιστα τόσο πολύ, που προσπάθησε να μάθει Φινλαδικά για να μπορεί να διαβάσει το πρωτότυπο, αλλά δεν τα κατάφερε, κάτι που τον στεναχώρησε ιδιαίτερα.
Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε, ότι τα τραγούδια της Καλεβάλα ήταν τόσο διαφορετικά στο ύφος, σε σύγκριση με τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς μύθους, που οδήγησαν σε μια αναθεώρηση των ορισμών «μύθος» και «έπος». Παρά λοιπόν τις διαφορές και τις επανεκτιμήσεις, αυτά τα τραγούδια και ποιήματα έπαιξαν ένα πολύ σπουδαίο ρόλο στον πατριωτισμό των Φιλανδών, που μέχρι τότε ζούσαν κάτω από ξένο ζυγό και τους βοήθησε να αποκτήσουν μια εθνική ταυτότητα και πολιτισμική ανεξαρτησία, κάνοντας τον γιατρό και ερασιτέχνη λαογράφο Elias Lönnrot -που ισχυρίστηκε ότι συγκέντρωσε όλα αυτά τα τραγούδια-, εθνικό ήρωα.
Αν μπορούσαμε να εντοπίσουμε τις τεχνικές επιρροές της Καλεβάλα στον γραπτό λόγο του Tolkien και με βάση τις αναφορές των αναλυτών του, θα βλέπαμε ότι σαν κείμενο, δεν μπορεί να ενταχθεί απόλυτα σε ένα είδος, καθώς είναι ταυτόχρονα διήγημα, τραγωδία, εκ νέου απόδοση μύθου και διάφορα άλλα, σε μια υποτυπώδη μορφή, πιο πολύ δοκιμαστική και όχι πλήρως διαμορφωμένη. Ως διήγημα συγκρίνεται με άλλα μετέπειτα γραπτά του, όπως «Ο Αγρότης του Χαμ», ως μυθοπλασία ανήκει στην ίδια κατηγορία με την «Πτώση του Αρθούρου» και ως συνδυασμός πεζού με έμμετρου λόγου, μπορεί να παραπέμψει στον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών». Τέλος, από άποψη ύφους, θυμίζει πολύ τον μετέπειτα χαρακτήρα του Τομ Μπομπαντίλ, όπου συνδέει την ποίηση με μια ρυθμική πρόζα.
Σε σχέση με τα επόμενα διηγήματα του, η ιστορία του Κούλερβο δεν είναι για παιδιά, ούτε αλληγορική και παραμυθένια, αντιθέτως είναι σκοτεινή και δυσοίωνη, με πολλά από τα χαρακτηριστικά που έχουν οι αρχαίες ελληνικές τραγωδίες, όπως όλεθρο, περιπέτεια, αναγνώριση. Επιπλέον, μέσα σε αυτήν την ιστορία, με βάση τους ειδικούς, μπορούμε να βρούμε τον πρόδρομο των προσπαθειών του Tolkien να καθιερώσει την Quenia.
Το πρωτότυπο του Κούλερβο σώζεται σε ένα και μοναδικό ευανάγνωστο και γεμάτο σημειώσεις χειρόγραφο, στη βιβλιοθήκη Μπόντλιαν.
Το να διαβάζει κανείς μια ημιτελή ιστορία, μαζί με τις αναλυτικές σημειώσεις του συγγραφέα, ίσως είναι κουραστικό για τον μέσο αναγνώστη, αλλά η ανάλυση που έχει γίνει είναι εις βάθος και είναι μια μοναδική ευκαιρία να κρυφοκοιτάξει κανείς μέσα από την κλειδαρότρυπα, τη δημιουργικότητα και τη σύνθεση της σκέψης, ενός τόσο μεγάλου και καταξιωμένου συγγραφέα όπως είναι ο J.R.R. Tolkien.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος, σε μετάφραση Ευγενίας Κόλλια.
http://www.kedros.gr/product_info.php?products_id=8691
Πηγές:
J.R.R. Tolkien, Η ιστορία του Κούλερβο, Εκδόσεις Κέδρος 2017 (Επιμέλεια: Βέρλιν Φλίγκερ)
https://en.wikipedia.org/wiki/Kalevala
*Ρούνος: Αρχαία φιλανδικά ποιήματα ή τραγούδια επικού ή θρυλικού περιεχομένου
Guest Post
Η Ιωάννα-Ελίζα Πολιτσοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Από πολύ μικρή τής άρεσε το διάβασμα και περνούσε πολλές ώρες χαμένη μέσα σε ένα βιβλίο. Καθώς μεγάλωνε, ανέπτυξε μια ιδιαίτερη συμπάθεια στους μύθους, στα παράξενα πλάσματα και στις μαγικές τοποθεσίες. Και ποιο το καλύτερο μέρος γι’ αυτά από την Ιρλανδία και τη Σκοτία; Αγαπώντας ιδιαίτερα την παραδοσιακή τους μουσική αλλά και τις απομονωμένες περιοχές τους, δε θα μπορούσε παρά να έχει γράψει μια ιστορία που να διαδραματίζεται σε αυτά τα μέρη. Πράγματι, με ηρωίδα ένα ασυνήθιστο κορίτσι, μας ταξιδεύει σε πρωτόγνωρους μαγικούς τόπους, που δεν είναι πάντοτε και τόσο ακίνδυνοι.
Η σειρά σύγχρονης μυθοπλασίας που φέρει τον τίτλο Ουροβόρος Κρίνος πραγματεύεται μύθους, δολοφονίες και ιδιαίτερα επικίνδυνες θεωρίες, μα πάνω απ' όλα αφηγείται την ιστορία μιας νεαρής κοκκινομάλλας Κέλτισσας, της Μόριγκαν Κρόου.