Charles Dickens, ο μάγος των Χριστουγέννων

*Dickens painted by Ary Scheffer, 1855.*

Για όσους αποζητούν να συμβαδίσουν με το πνεύμα των ημερών διαβάζοντας κάτι αγνό και αθώο, μια φανταστική ιστορία που εκτός από διασκέδαση στο τέλος της θα μεταδώσει ένα μήνυμα χαράς και συγκίνησης χτυπώντας κατευθείαν στην καρδιά του αναγνώστη, υπάρχουν πέντε αθάνατες ιστορίες ενός μάγου που για χρόνια τώρα σκορπά τη μαγεία των Χριστουγέννων μέσα από τα βιβλία του. Ο λόγος για τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του Charles Dickens, ενός αξέχαστου συγγραφέα που δεν δίστασε να προσφέρει λίγο από το ταλέντο και τη φαντασία του στο αληθινό μήνυμα των Χριστουγέννων. Και μιας που οι μέρες αυτές είναι εδώ, μέρες ανάμνησης και νοσταλγίας, εμείς ας θυμηθούμε έναν από τους πατέρες της φανταστικής λογοτεχνίας και ας ζήσουμε τη μαγεία των Χριστουγέννων μέσα από τα παραμύθια του.

Ένα φτωχό παιδί με πλούσια συναισθήματα και άπληστη φαντασία

Ποιος είναι Charles Dickens; Σίγουρα θα έχετε ακούσει λίγα πράγματα για εκείνον, κι όλο και κάποιο από τα έργα του θα έχετε στη βιβλιοθήκη σας. Είναι περισσότερο γνωστός για τις ιστορίες του Oliver Twist, David Copperfield, Nicholas Nickleby, τα βιβλία A Tale of Two Cities (Ιστορία Δύο Πόλεων) και Great Expectations (Μεγάλες Προσδοκίες), καθώς και τον τσιγκούνη Ebenezer Scrooge από το A Christmas Carol (Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία). Τα έργα του είναι πολλά και διαχρονικά και αρκετά από αυτά έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Η αντοχή τους στον χρόνο φανερώνει την αξία του Dickens τόσο ως συγγραφέα, όσο και ως άνθρωπο.

Γεννήθηκε περίπου δύο αιώνες πριν, το Φεβρουάριο του 1812, στο Landport της Αγγλίας. Εξαιτίας των χρεών του πατέρα του, πέρασε τα παιδικά του χρόνια μέσα στη φτώχια, ένα κοινωνικό φαινόμενο της εποχής το οποίο σφυρηλάτησε την αγνή καρδιά και τη μυθοπλαστική ικανότητα του νεαρού Dickens. Στα δεκαπέντε του αναγκάστηκε να διακόψει το σχολείο για να συντηρήσει την οικογένειά του και στα δεκαεφτά ξεκίνησε την καριέρα του ως δημοσιογράφος. Μέχρι τα τριάντα είχε γίνει ένας από τους πιο δημοφιλής και πολυδιαβασμένους συγγραφείς της Βικτοριανής Εποχής. Διακρίθηκε για τη γλαφυρή γραφή του, τον γοτθικό ρομαντισμό, τους εξιδανικευμένους χαρακτήρες και τους αξιομνημόνευτους ήρωες του, την εναρμόνιση του ρεαλιστικού με το φανταστικό, τα happy ends των ιστοριών του, καθώς και για την ευαισθησία, τον ανθρωπισμό, την υπεράσπιση των φτωχών και την αγάπη προς τα παιδιά και τα Χριστούγεννα. Έφυγε από τη ζωή τον Ιούνιο του 1870, έπειτα από σύντομη αρρώστια. Στον τάφο του αναγράφεται το εξής:

«Αγαπούσε τους φτωχούς, τους ταλαιπωρημένους και τους αδύναμους. Και με τον θάνατό του, ένας από τους καλύτερους συγγραφείς της Αγγλίας, χάθηκε από τον κόσμο».

Ο Κάρολος Ντίκενς υπήρξε πατέρας δέκα παιδιών και τριάντα βιβλίων, πέντε από τα οποία αποτελούν τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του. Βέβαια, αγαπούσε τόσο πολύ τα Χριστούγεννα που δεν αρκέστηκε μόνο σε αυτές τις πέντε ιστορίες. Κάθε χρόνο έγραφε και από ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα. Στο σύνολο τους τα διηγήματα αυτά απαριθμούν τα εικοσιένα με τελευταίο το No Thoroughfare, που γράφτηκε ως θεατρικό το 1867 σε συνεργασία με τον Wilkie Collins.

Τα Χριστούγεννα του Τσάρλι

Ξωτικά και νεράιδες, φαντάσματα που δικάζουν και πνεύματα που υπενθυμίζουν, μαζί με ανθρώπους που περνούν μέσα από μια ψυχική κόλαση ώσπου να βρουν τον παράδεισο τους, είναι η συνταγή του Dickens στις πέντε ιστορίες του με θέμα τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Υπαρκτό και φανταστικό συναντιούνται ώστε μέσα από τις πέντε μικρές ιστορίες να μεταδώσουν στον αναγνώστη το αληθινό μήνυμα των εορτών και να υμνήσουν τις ανθρώπινες αρετές.

A Christmas Carol (Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία)

Είναι η πιο γνωστή από τις πέντε ιστορίες, με τη μαγεία της φαντασίας και το μυστήριο του υπερφυσικού να την κάνουν να ξεχωρίζει. Μιλά για τον Ebenezer Scrooge, έναν άνθρωπο που μισεί τα Χριστούγεννα και κάθε είδος χαράς, ενώ το μόνο που τον νοιάζει είναι τα πολύτιμα λεφτά του. Το βράδυ της Παραμονής τον επισκέπτεται το φάντασμα του συναδέλφου του, Jacob Marley, ο οποίος του δίνει τη συμβουλή να πάψει να είναι φιλάργυρος και ματαιόδοξος και τον προειδοποιεί πως θα δεχτεί τρεις επισκέψεις. Οι επισκέπτες είναι τρία πνεύματα των Χριστουγέννων που έρχονται για μεταπείσουν τον Ebenezer φανερώνοντας του τα όσα έχουν συμβεί στα παιδικά του χρόνια, τα όσα συμβαίνουν στο παρόν, γύρω από τους γνωστούς του Ebenezer και τα όσα πρόκειται να συμβούν στον ίδιο αλλά και στην οικογένεια του υπάλληλου του, του Bob Cratchit, τα επόμενα Χριστούγεννα, εάν δεν αρχίσει να ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους αντί για τα χρήματα. Μόλις οι επισκέψεις τελειώνουν και ειδικά έπειτα από το τελευταίο πνεύμα που του παρουσιάζει ένα μέλλον με άδοξο θάνατο, ο Ebenezer νιώθει μέσα του την ανθρωπιά και τα συναισθήματα να φουντώνουν, από τσιγκούνης γίνεται γενναιόδωρος και γιορτάζει τα Χριστούγεννα με χαρά.

Η ιστορία αυτή του Dickens θεωρείται ένα από τα καλύτερα του έργα και μέχρι σήμερα χαρακτηρίζεται ως το πιο αγαπημένο παραμύθι των Χριστουγέννων μαζί με τον Καρυοθραύστη του Hoffmann (The Nutcracker and the Mouse King) και το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα (The Little Match Girl) του Hans Christian Andersen.

Από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του τον Δεκέμβριο του 1943, το βιβλίο πούλησε έξι χιλιάδες αντίτυπα. Ήταν το βιβλίο που έκανε τον Dickens διάσημο στο αμερικάνικο κοινό, κάτι που έκανε τον ίδιο να αναθεωρήσει τη γνώμη του για τους Αμερικάνους, οι οποίοι έκαναν ουρές στο λιμάνι της Βοστόνης για να τον συναντήσουν και να τον δουν από κοντά. Αλλά το πιο βασικό με τη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία είναι πως το βιβλίο αυτό “δημιούργησε” τα Χριστούγεννα έτσι όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, μετατρέποντάς τα από μια θρησκευτική γιορτή σε μια μαγική πανδαισία. Ακόμα και η μορφή του σύγχρονου Santa Claus – Άγιου Βασίλη, βασίστηκε πάνω στο χαρούμενο Πνεύμα των Χριστουγέννων του Παρόντος. Αλλά κι αυτό με τη σειρά του πάτησε πάνω στον Βάκχο, τον θεό Διόνυσο, ο οποίος είχε την τιμητική του μέσα στο καταχείμωνο για τους αρχαίους λαούς.

Στην ουσία, ο Dickens “ξύπνησε” τα πνεύματα που κοιμούνταν για αιώνες και μέσα από την ιστορία του γεφύρωσε τις παγανιστικές παραδόσεις με τον νέο κόσμο. Ένα πραγματικό θαύμα, αν συλλογιστεί κανείς ότι ο συγγραφέας ήθελε απλώς να γράψει μια ιστορία φαντασμάτων που ήταν πολύ της μόδας εκείνη την εποχή. Όπως και να έχει, η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία καθιέρωσε τον Charles Dickens και δικαίως του απέδωσε τον χαρακτηρισμό “ο άνθρωπος που εφηύρε τα Χριστούγεννα”. Το βιβλίο έχει μεταφερθεί δεκάδες φορές στον κινηματογράφο από το 1908 μέχρι το 2009, όπου οι νεότεροι απολαύσαμε τον Jim Carrey στον ρόλο του Scrooge και των Πνευμάτων, στην ταινία του Robert Zemeckis με την υπογραφή της Disney. Αξέχαστοι θα μας μείνουν και οι Alastair Sim και Patrick Stewart από παλαιότερες μεταφορές.

The Chimes (Οι Καμπάνες)

Η δεύτερη ιστορία του Dickens, αυτή τη φορά όχι για τα Χριστούγεννα, αλλά για την Πρωτοχρονιά.

Ο Trotty (ή Toby, όπως τον αποκαλούν), είναι ένας φτωχός γεράκος καλοθελητής που εκτελεί καθήκοντα αγγελιοφόρου. Αγαπά τον ήχο από τις καμπάνες της εκκλησίας και κάθε που τις ακούει πιστεύει πως του μιλούν. Η κόρη του, η Meg, θέλει να παντρευτεί τον Richard, έναν καλόκαρδο και όμορφο νεαρό σιδερά. Όμως, την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, καθώς οι τρεις τους γευματίζουν στο κατώφλι μιας πλούσιας οικογένειας, εμφανίζονται δύο κυβερνητικοί εκπρόσωποι, ο ένας εκ των οποίων λέει στους νεαρούς να μην παντρευτούν, διότι οι φτωχοί είναι πλήγμα για την κοινωνία και δεν πρέπει να παντρεύονται ούτε και να κάνουν παιδιά. Ο ευκολόπιστος Trotty δέχεται τα λόγια αυτά και το ζευγάρι αναβάλει τον γάμο. Το βράδυ οι καμπάνες καλούν τον γερο-Trotty κι όταν εκείνος ανεβαίνει στο καμπαναριό, πατώντας σε ένα σαπισμένο ξύλο, πέφτει και πεθαίνει. Τότε βλέπει γύρω του ξωτικά και καλικάντζαρους μαζί και τα Πνεύματα των Καμπάνων, τα οποία τον ξεναγούν στο μέλλον της κόρης του, ένα μέλλον άχαρο και τραγικό. Στο τέλος όμως, ο Trotty συνειδητοποιεί πως ήταν ζωντανός και πως αυτό που είχε δει ήταν όνειρο που του έδειχνε τι θα συνέβαινε εάν άκουγε τα λόγια του πλουσίου. Η ιστορία τελειώνει αισίως με τον γερο-Trotty, την Meg, τον Richard και όλους τους υπόλοιπους χαρακτήρες που συμμετέχουν στο παραμύθι, να υποδέχονται το νέο έτος με χαρά και ελπίδα.

The Cricket on the Hearth (Ο Γρύλος στο Τζάκι)

Η τρίτη χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς, την οποία έγραψε σε λιγότερο από δύο μήνες. Ένα ακόμα παραμύθι όπου το θαύμα των Χριστουγέννων διώχνει τη δυστυχία και τις κακές σκέψεις.

Ο γερο-John είναι παντρεμένος με την κατά πολύ νεότερη του, Dot, και ζουν μαζί με το μωρό και την υπηρέτρια τους. Μια μέρα ο John φιλοξενεί έναν νεαρό ξένο. Όσο ο ξένος παραμένει στο σπίτι, ο John υποψιάζεται ότι η γυναίκα του αναπτύσσει ερωτική σχέση μαζί του. Από τότε ένας γρύλος μπαίνει στο σπίτι και στέκεται στο τζάκι, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του αγγέλου-προστάτη της οικογένειας. Μιλά με ανθρώπινη φωνή και προσπαθεί να πείσει τον ανήσυχο John ότι η υποψία του για την απάτη της Dot είναι ψέμα. Εκείνος όμως δεν τον πιστεύει και αφήνει τη γυναίκα του να παντρευτεί τον νέο της μνηστήρα. Εν τω μεταξύ, ετοιμάζεται ο γάμος της καλύτερης φίλης της Dot, May, με τον κύριο Tackleton. Τότε ο αποκαλύπτεται η ταυτότητα του νεαρού ξένου, ο οποίος είναι ο Edward, ο αδελφός της τυφλής Mary, που είχε χαθεί για χρόνια στη Νότια Αμερική και τώρα επέστρεψε για να παντρευτεί την αγαπημένη του May. Αυτό συγκινεί τον κύριο Tackleton, και αντί να θυμώσει που χάνει τη May, η καρδιά του γεμίζει με χαρά και γίνεται ένας εύθυμος γέρος όπως και ο John, που τελικά πείσθηκε πως τα περί απιστίας της συζύγου του ήταν μια ανόητη παρεξήγηση.

The Battle of Life (Μάχη για τη Ζωή)

Η τέταρτη ιστορία από τις χριστουγεννιάτικες. Είναι η λιγότερο γνωστή από τις πέντε, καθώς επίσης η παρέμβαση του υπερφυσικού απουσιάζει παντελώς. Το μήνυμα δεν είναι ξεκάθαρο, ενώ είναι αμφίβολο για το αν υπάρχει ευχάριστο τέλος. Εντυπωσιακή όμως είναι η εισαγωγή της ιστορίας, όπου περιγράφεται μια μάχη στην οποία χιλιάδες στρατιώτες πεθαίνουν κι έπειτα τα λουλούδια ανθίζουν ξανά και όλα ξεχνιούνται.

Η Grace και η Marion είναι αδελφές και τρέφουν μεγάλη αγάπη η μία για την άλλη. Η μικρότερη, η Marion, αρραβωνιάζεται τον Alfred όμως εκείνος φεύγει για να αναζητήσει το πεπρωμένο του. Τρία χρόνια αργότερα, όταν φτάνει το γράμμα του Alfred, προμηνύοντας την επιστροφή του, η Marion το σκάει με έναν πλούσιο γαιοκτήμονα με κακή φήμη και λάγνα επιμονή για την ίδια. Τα χρόνια περνούν και πάλι, ο Alfred παντρεύεται την Grace, ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να στεναχωριέται για τη Marion. Τελικά η Marion επιστρέφει στα γενέθλια της αδελφής της και εξηγεί πως έφυγε επειδή γνώριζε για τον κρυφό έρωτα της Grace και του Alfred. Κι ενώ εκείνοι νόμιζαν πως το ριζικό της Marion ήταν κακό με τον γαιοκτήμονα, κάθε άλλο παρά κακό ήταν. Κι αυτό διότι ο γαιοκτήμονας, μέσα από την καλοσύνη της Marion, έγινε ενάρετος και άκακος σαν αρνάκι.

The Haunted Man (Το Δώρο του Φαντάσματος)

Η τελευταία από τις πέντε χριστουγεννιάτικες ιστορίες του Dickens, που γράφτηκε το 1848. Τα φαντάσματα και οι δύστυχοι θνητοί επιστρέφουν για να μεταδώσουν ένα σοφό και ξεχωριστό μήνυμα.

Ο κύριος Redlaw είναι άτομο μοναχικό και απομονωμένο. Παρά τις επαγγελματικές του ολοκληρώσεις, ζει δυστυχισμένος και μισεί τους πάντες έπειτα από τότε που η γυναίκα του τον εγκατέλειψε για τον καλύτερο του φίλο. Μια νύχτα τον επισκέπτεται το φάντασμα του ίδιου του εαυτού και του προσφέρει μια λύση για τη μελαγχολία του. Τον απαλλάσσει από τις κακές αναμνήσεις. Όμως, καθώς το φάντασμα χάνεται του λέει το εξής: «το δώρο που σου έδωσα θα το μοιράζεις σε όποιον συναντάς». Όμως το δώρο του φαντάσματος δεν φέρνει τα ευχάριστα αποτελέσματα που ο Redlaw περίμενε. Αντιθέτως, προκαλεί την καταστροφή καθώς ο καθένας που έρχεται σε επαφή μαζί του, ξεχνά οτιδήποτε κακό, με αποτέλεσμα να παύει να εκτιμά οτιδήποτε καλό. Ο Redlaw αναζητά το φάντασμα και του ζητά να πάρει πίσω το δώρο. Το φάντασμα όμως εξηγεί ότι ο μόνος που μπορεί να σώσει την κατάσταση είναι η καλόκαρδη Milly, η σύζυγος του υπηρέτη του. Έπειτα από την παρέμβαση της και τη συγχώρεση του Redlaw προς τον άνθρωπο που κάποτε τον είχε βλάψει, όλα γίνονται όπως και πριν, με εξαίρεση τον ίδιο τον κύριο Redlaw, ο οποίος, ως άλλος Ebenezer Scrooge, βρίσκει τη χαρά και την αγάπη.

Ολοκληρώνοντας το αφιέρωμα για τον Μάγο των Χριστουγέννων, έναν άνθρωπο που ένιωσε τη μαγεία των εορτών ενάμισι αιώνα πριν, δίχως μεγαλεία, ρεβεγιόν, φωτάκια και αγιο-βασίληδες, και τη μοίρασε με τον δικό του τρόπο, παραθέτω τα λόγια του από τον πρόλογο του A Christmas Carol:

«Προσπάθησα σε αυτό το μικρό βιβλίο φαντασμάτων να δώσω σάρκα και οστά σε μια Ιδέα χωρίς να χαλάσω τη διάθεση των αναγνωστών μου απέναντι στους φίλους τους, στον καιρό ή σε εμένα. Εύχομαι το Πνεύμα του βιβλίου να στοιχειώνει ευχάριστα το σπιτικό τους και κανείς να μη νιώσει την επιθυμία να το πετάξει έξω με τις κλωτσιές!

Ο πιστός φίλος και υπηρέτης τους,

Κάρολος Ντίκενς»

Πηγές:

Wikipedia

Βιβλιογραφία:

Τα Κάλαντα των Χριστουγέννων, Κάρολος Ντίκενς, εκδ. Ερευνητές

Οι Καμπάνες, Κάρολος Ντίκενς, εκδ. Ιωάννου

O Γρύλος στο Τζάκι, Κάρολος Ντίκενς, εκδ. Καστανιώτη

Το Δώρο του Φαντάσματος, Κάρολος Ντίκενς, εκδ. Καστανιώτη

Charles Dickens, A Christmas Carol, εκδ. Penguin

Jean – Luis Hue, Τα τελευταία νέα του Άη-Βασίλη, εκδ. Θυμάρι

Andrew Billen, The Boy Who Invented Christmas, εκδ. Short Books