The Haunted Corner - The Fisherman: Ωδή στον Κοσμικό Τρόμο

“I’ve stood on the shore of an ocean whose waves were as black as the ink trailing from the tip of this pen. I’ve watched a woman with skin pale as moonlight open her mouth, and open it, and open it, into a cavern set with rows of serrated teeth that would have been at home in a shark’s jaw.”

Το τελευταίο διάστημα, έπειτα από την ανακοίνωση ότι θα μεταφραζόταν και θα κυκλοφορούσε στα ελληνικά το μυθιστόρημα «The fisherman» του John Langan, τα κοινωνικά δίκτυα γέμισαν με φωτογραφίες του αγγλόφωνου εξωφύλλου, με διθυραμβικές κριτικές για το μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα και σχόλια του αναγνωστικού κοινού που ανέμενε καρτερικά τη νέα έκδοση. Και όχι αδίκως. Ο Langan ήταν φιναλίστ για το International Horror Guild Award, το 2008 ήταν υποψήφιος για το Bram Stoker Award για την Καλύτερη Συλλογή, ενώ το 2016 κέρδισε εντέλει το βραβείο Bram Stoker για το βιβλίο του The Fisherman. Μεταξύ των σημαντικότερων έργων του περιλαμβάνονται το μυθιστόρημα House of Windows, μια ιστορία όπου περιγράφεται πώς η απώλεια μπορεί να επηρεάσει τους ενοίκους μιας αγγλικής έπαυλης, με επιρροές από τον H.P. Lovecraft και τον Charles Dickens, και η συλλογή διηγημάτων Mr. Gaunt and Other Uneasy Encounters. Τι είναι αυτό που έκανε τους αναγνώστες της φαντασίας και του τρόμου να ανυπομονούν για την έκδοση του «Ψαρά»; Γιατί ο Langan θεωρείται σήμερα ένας από τους πλέον ανερχόμενους Αμερικανούς συγγραφείς του τρόμου;

Το υπερφυσικό αυτό έπος της μυθοπλασίας είναι γραμμένο σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, σαν απομνημονεύματα, στα οποία ο πρωταγωνιστής Abraham Samuelson (ή Abe, όπως προτιμάει ο χαρακτήρας), αφηγείται περιστατικά από τη ζωή του με τα οποία προσπαθεί να συμβιβαστεί. Η ιστορία του Langan είναι μια ιστορία όπου η τραγωδία αναμειγνύεται με το μεταφυσικό, κάτι που από την αρχή του μυθιστορήματος γίνεται γνωστό στον αναγνώστη. Κι αυτό γιατί ο Abe, είναι χήρος, καθώς η γυναίκα του έφυγε από καρκίνο του μαστού. Όπως συχνά συμβαίνει -τουλάχιστον σε λογοτεχνικό επίπεδο- σε τέτοιες περιπτώσεις, έπειτα από την απώλειά της, ο Abe άρχισε να πίνει. Η θλίψη του ήταν τόσο έντονη που βυθίστηκε στα ανήλιαγα βάθη της κατάθλιψης, του πόνου και την ψυχικής κατάρρευσης, παραμελώντας κάθε άλλο στοιχείο της ζωής του, από την εργασία του μέχρι τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Μέχρι που ένα πρωινό, ξύπνησε έχοντας μια άσβεστη επιθυμία να ταξιδέψει κάπου μακριά για ψάρεμα, κάπου όπου δε θα μπορούν να τον φτάσουν τα μακριά δάχτυλά της απώλειας και του πόνου.

Ταυτόχρονα με το μαρτύριο του Abe, ένας δεύτερος χαρακτήρας, ο Dan Dresler, επίσης κατατρύχεται από τους δικούς του δαίμονες, έχοντας χάσει σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τη σύζυγο και τα δυο τους παιδιά. Οι δύο άντρες, έχοντας φτάσει στο ναδίρ τους, θα βρουν το δρόμο προς τα πάνω, μέσα από το κοινό τους πάθος για το ψάρεμα, δέσμιοι και οι δυο παρόμοιας μοίρας. Μόνο που το ψάρεμα, ενώ αρχικά μοιάζει για τους δύο χήρους ως σανίδα σωτηρίας, αποδεικνύεται η καταδίκη τους.

Το πρώτο σαββατοκύριακο του Ιουνίου, και αφού έχουν ήδη σχηματίσει μια σχέση αμοιβαίας φιλίας και εμπιστοσύνης ασκώντας το κοινό τους πάθος, οι δύο φίλοι ταξιδεύουν στα Όρη Catskill στα νοτιοδυτικά της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, σε ένα νέο σημείο ψαρέματος που ακούει στο όνομα Ρέμα του Ολλανδού (Dutchman’s Creek). Περιττό να αναφέρω πόσο μυθικό και ταυτόχρονα απόμερα σκοτεινό και μυστηριώδες ακούγεται το συγκεκριμένο μέρος. Πριν φτάσουν εκεί, σταματούν για ένα γρήγορο γεύμα στο Herman’s Diner. Όταν ο Howard, ο μάγειρας του καταστήματος, (ένας χαρακτήρας που ο Langan επιλέγει να παρουσιάσει σαν άντρα που εξωτερικά θυμίζει τον Lovecraft), μαθαίνει τον προορισμό τους, τους προειδοποιεί. Εξαιτίας μιας καταρρακτώδους βροχής, οι δύο φίλοι παραμένουν περισσότερο στο Diner, και μαθαίνουν από τον Howard για το μυστήριο που ακολουθεί το Ρέμα του Ολλανδού, για τον Der Fischer (τον Ψαρά) και όσα σκοτεινά συμβαίνουν στο «καταραμένο» εκείνο μέρος, μια ιστορία που έρχεται από τα παλιά, περνώντας από τη μία γενιά στην επόμενη, μια ιστορία που βρίθει τεράτων. Ακούν από τα χείλη του Howard για προκατακλυσμιαίους πολιτισμούς, για απέθαντους νεκρούς που περπατάνε και για νύμφες του νερού. Στο σημείο αυτό ο Langan συνδυάζει με μαεστρία στοιχεία από έργα άλλων συγγραφέων, όπως του Mark Helprin και το μυθιστόρημά του, A Soldier of the Great War, με άλλα έργα των Robert E. Howard, William Hope Hodgson, και Algernon Blackwood, κατορθώνοντας να πλέξει το μυστήριο με το σκοτεινό παρελθόν της τοποθεσίας.

Έπειτα από την εξιστόρηση του Howard, οι δύο φίλοι αποφασίζουν να φτάσουν στο Ρέμα του Ολλανδού, παρά τις προειδοποιήσεις του, κάτι που εντέλει θα αποβεί μοιραίο καθώς εκεί θα συναντήσουν τον Der Fisher, ο οποίος θα τους υποβάλλει στον μέγιστο άθλο, ένα κομβικής σημασίας δίλημμα: να τον συνδράμουν στο κυνήγι του για τον μυθικό και αρχέγονο Λεβιάθαν και να κερδίσουν πίσω τα αγαπημένα τους πρόσωπα, είτε να αρνηθούν και να παλέψουν για την επιβίωσή τους.

Οι ήρωες που πλάθει ο Langan είναι τόσο αξιόπιστοι και «κοντινοί» στον αναγνώστη που εξωθεί, τον τελευταίο, να τους συμπονήσει και να κατανοήσει το στάδιο της ψυχικής κατάστασης στο οποίο βρίσκονται. Από τη μία, οι δύο ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με τους προσωπικούς τους δαίμονες, στον αντίποδα ωστόσο, η επαφή τους με το ανεξήγητο και απόκοσμο που ελλοχεύει στο Ρέμα του Ολλανδού, είναι άλλη μία αναφορά, φόρος τιμής, στο λαβκραφτιανό μύθο, που κρύβεται πίσω από το πέπλο της πραγματικότητας. Η διακειμενικότητα είναι εμφανής σε δεκάδες σημεία του βιβλίου. Ο Langan καταφέρνει να «εξαναγκάσει» τον αναγνώστη να εντοπίσει στοιχεία άλλων μυθιστορημάτων και συγγραφέων στο βιβλίο του: από τη μορφή του Lovecraft που αποτυπώνεται στο πρόσωπο του Howard, μέχρι τις αναφορές εντός του κειμένου που συνδέουν τον Ψαρά με το έργο του Melville (κυνήγι φάλαινας στο ένα, ψάρεμα στο άλλο), ή τις επιβλητικές και σουρεαλιστικές περιγραφές της φύσης που τον συνδέουν με τον Algernon Blackwood. Μία επιπλέον αναφορά στον Melville και τον Moby Dick, περιλαμβάνεται στο κομμάτι των ιστοριών που διηγείται ο Howard στον Abe και τον Dan, ή διαφορετικά, η ιστορία που κρύβεται μέσα στην ιστορία. Γιατί στον Ψαρά, η κεντρική υπόθεση των δύο χήρων που ψαρεύουν στο Ρέμα του Ολλανδού, εμπλουτίζεται με την αφήγηση του Howard που θυμίζει την γραφή και τη θεματολογία του Melville: οι θαλασσινοί κίνδυνοι, τα μυστηριώδη πλάσματα που κρύβονται στο θαλασσινό στοιχείο.

“You asked if we knew how Dutchman’s Creek got its name,” Dan said, “so I assume you do. Right?”

“That’s right,” Howard said. “’t’s quite the story. Some’d call it local legend, but there’s more to it than that. It is long…longer than you’d think.”

Η γραφή του Langan μοιάζει με τη διήγηση ενός ηλικιωμένου ναυτικού που εξιστορεί τα όσα περίεργα, ανεξήγητα και τρομακτικά έζησε στα ταξίδια του σε μακρινές θάλασσες και μέρη δίχως όνομα. Και είναι αυτή ακριβώς η ατμόσφαιρα φόβου για το άγνωστο που μετατρέπει τον Ψαρά σε ένα αριστούργημα της λογοτεχνίας του φανταστικού και του τρόμου. Η θλίψη των πρωταγωνιστών (πιθανότατα επιρροή από τον Πόε, ο οποίος χρησιμοποιεί συχνά την ψυχική μετάπτωση στα έργα του) και η εμμονή του Abe να γλιτώσει από αυτή, είναι τα στοιχεία που οδηγούν στα άλλα, εκείνα τα φρικτά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο Ρέμα του Ολλανδού.

Συνολικά το βιβλίο αποτελεί μια ιστορία προσωπικής τραγωδίας, μια περίτεχνη ωδή στην ανθρώπινη θλίψη και τον πόνο της απώλειας, σε όλα εκείνα τα οποία μπορεί να καθοδηγήσουν έναν άνθρωπο, παρουσιασμένα ωστόσο με φόντο τον κοσμικό τρόμο του Lovecraft και το θαλασσινό μυστήριο του Melville, εκείνο το μυστήριο που φέρνει στο νου το κακό που κρύβεται στα σκοτεινά βάθη των θαλασσών, στον τόπο κατοικίας μυθικών τεράτων και ανείπωτων τρόμων, σε τόπους πέρα από το παραπέτασμα που χωρίζει τον κόσμο της πραγματικότητας, από το άγνωστο και συνάμα παραμυθικό του επέκεινα.

Βιβλιογραφία

“The Fisherman Summary”, Super Summary, https://www.supersummary.com/the-fisherman/summary/, Access 21/9/22.

“The Fisherman” John Langan — review, Fantasmarium, https://fantasmarium.medium.com/the-fisherman-john-langan-review-866e8b8357d4, Access 21/9/22.

Perconti A., “Down To a Sunless Sea: A Review of John Langan’s The Fisherman”, Three Crows Magazine, https://threecrowsmagazine.com/fisherman-review/, Access 21/9/22.

Martinez Kam., “What Lurks in the Depths of Grief – A Review of The Fisherman by John Langan”, Kammartinez, https://kammartinez.wordpress.com/2018/12/01/review-the-fisherman-john-langan/, Access 21/9/22.

Hauke A., “Dreaming of Leviathan: John Langan’s The Fisherman and the American folk horror”, Revenant, https://www.revenantjournal.com/contents/dreaming-of-leviathan-john-langans-the-fisherman-and-american-folk-horror/, Access 21/9/22.

Calia M., “Henry James, Ancient Horror and ‘Moby-Dick’: Inside John Langan’s ‘The Fisherman’”, The Wall Street Journal, https://www.wsj.com/articles/BL-SEB-96587, Access 21/9/22.

Dejasu B.L., “The Fisherman”, New York Journal of Books., https://www.nyjournalofbooks.com/book-review/fisherman, Access 21/9/22.

StJohn Mackintosh P., “The Wide, Forbidding Cosmos: The Weird Fiction of John Langan”, Los Angeles Review of Books, https://lareviewofbooks.org/article/the-wide-forbidding-cosmos-the-weird-fiction-of-john-langan/, Access 21/9/22.

S.T. Joshi, “John Langan: Tales from the Heart”, http://stjoshi.org/review_langan.html, Access 21/9/22.

“The Fisherman, 2016”, Big Horror Guide,  https://bighorrorguide.wordpress.com/2020/03/09/book-review-the-fisherman-john-langan-2016/, Access 21/9/22.

“The Fisherman (novel)”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/The_Fisherman_(novel), Access 21/9/22.                                                                            

Ο Ψαράς, John Langan, 2022, Εκδόσεις Αίολος.