Κινέζικα παραμύθια: μια σύντομη γνωριμία με τις πηγές και τους συμβολισμούς τους

*Yexian of the Chinese Cinderella story art by Stephanie Pui Mun Law*

Ένα ταξίδι ξεκινά. Ένα ακόμα ταξίδι πέρα από τον χρόνο και τον χώρο. Σήμερα θα προσπαθήσουμε να αγγίξουμε την κορυφή του παγόβουνου της κινέζικης προφορικής παράδοσης. Θα ταξιδέψουμε στην Κίνα και θα προσπαθήσουμε να κρυφακούσουμε τα λαϊκά της παραμύθια. Το μεγάλο κομμάτι του παγόβουνου που βρίσκεται κάτω από το νερό, την κινέζικη μυθολογία, θα το αφήσουμε για κάποιο άλλο ταξίδι (πάρτε μια γεύση από το άρθρο του Σταύρου Μαμούτου). Σήμερα θα ταξιδέψουμε απλά και ανάλαφρα, χωρίς αποσκευές.

Έχει νυχτώσει, τα νυχτοπούλια έχουν πιάσει το δικό τους τραγούδι, ο παραμυθάς στηρίζεται καθιστός στον κορμό μιας κερασιάς, φαναράκια τριγύρω απλώνουν το μαλακό και χαμηλό τους φως. Έτσι και αλλιώς, στα παραμύθια αρέσουν τα σκοτάδια. Δύο-τρία φαναράκια και το φεγγάρι είναι ό,τι πρέπει. Ο άντρας μιλάει, λέει για δράκους, πιθήκους και τίγρεις, για αυτοκράτορες, πριγκίπισσες, πολεμιστές θαρραλέους και μοναχούς. Οι άνθρωποι γύρω του τον ακούνε ασάλευτοι, μαζί τους και εμείς. Αθόρυβοι.

Η Κίνα, εκτός από τη σπουδαία της παράδοση στη φιλοσοφία, την ιατρική, την τέχνη, σέρνει πίσω της μαζί με τη μυθολογία και έναν τεράστιο κατάλογο λαϊκών παραμυθιών, με ρίζες που φτάνουν χιλιετίες πίσω. Μέσα στα κιτάπια της μπορούμε να βρούμε παραμυθιακές μορφές που εντοπίζουμε και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Κινέζες Σταχτοπούτες και Κοκκινοσκουφίτσες, Κοντορεβυθούληδες και Ωραίες Κοιμωμένες. Όπως και σε κάθε άλλη λαϊκή παράδοση, έτσι και στην Κίνα, μέσα από τα παραμύθια περνιούνται τα ήθη και τα χαρακτηριστικά της κάθε εποχής, τα πρότυπα και οι αξίες. Αξίες όπως η μετριοπάθεια, η υπομονή, η σημασία της υπόσχεσης και της δέσμευσης, του σεβασμού, της δικαιοσύνης αλλά και του παραδοσιακού τρόπου ζωής και των κοινωνικών επιταγών. Αξίες με ιδιαίτερη βαρύτητα στην κινέζικη κουλτούρα. Φυσικά, πολλά από τα παραμύθια της αναφέρονται στο πώς φτιάχτηκε ο κόσμος μας, πώς ξεκίνησε η ζωή ή πώς ο θάνατος γεννήθηκε και διαμορφώθηκε από τις κινέζικες φιλοσοφίες. Η κινέζικη προφορική παράδοση δεν θα μπορούσε επίσης να μην επηρεαστεί από τις εκάστοτε τοπικές θρησκευτικές κουλτούρες όπως ο Ταοϊσμός, ο Κομφουκιανισμός ή ο Βουδισμός. Επιρροές υπήρξαν επίσης και από τη δυτική Ασία (τα δυτικά σύνορα τις Κίνας) και την Ινδία. Οι λέξεις, έτσι και αλλιώς, είναι ήχοι και οι ήχοι όπως και η μουσική ταξιδεύουν χωρίς σύνορα.

Όσο και να ταξιδεύουν όμως τα παραμύθια, έπρεπε να φτάσουμε στον 18ο και 19ο αιώνα έτσι ώστε να αρχίσουν να γίνονται οι πρώτες καταγραφές παραμυθιών στην Ευρώπη και να μπούμε τελικά στον 20ο για να δημοσιευθούν στη Δύση οι πρώτες επίσημες καταγραφές κινέζικων λαϊκών παραμυθιών. Ενώ είναι πολύ πιθανό οι πρώτες κινεζικές αφηγήσεις στη Δύση να ήταν στο βιβλίο του Λευκάδιου Χερν, Some Chinese Ghosts του 1887, κάποιες από τις οποίες μάλιστα κυκλοφορούν σε νέα έκδοση στα ελληνικά από την Ars Nocturna. Μία από τις πρώτες συλλογές κινέζικων λαϊκών παραμυθιών, στον δυτικό κόσμο, είναι αυτή του Rev. J. Macgowan, D.D και του Andrew Lang με τίτλο Chinese Folk-Lore Tales που δημοσιεύθηκε το 1910. Συμπεριελάμβανε έντεκα παραμύθια και αποτελούσε τμήμα της πολύχρωμης συλλογής παραμυθιών του Lang. Πιο πριν, μόλις το 1906, είχε εκδοθεί το βιβλίο T'ai-Shang Kan-Ying P'ien σε μετάφραση των Teitaro Suzuki και Dr. Paul Carus, ένα βιβλίο γεμάτο παραδοσιακές ιστορίες και θρύλους της Κίνας. Το 1919 εκδόθηκε ένας τόμος αποτελούμενος από 15 παραμύθια της κινέζικης λαϊκής παράδοσης, το βιβλίο ονομαζόταν A Chinese Wonder Book και συλλέκτης ήταν ο Norman Hinsdale Pitman. Ενώ το 1921 δημοσιεύθηκε από τον Dr. Richard Wilhelm το βιβλίο The Chinese Fairy Book, μια συλλογή που αποτελούνταν από 74 λαϊκές ιστορίες για παιδιά, ιστορίες τρόμου, φαντασμάτων, και θρύλων, ιστορίες για ζώα και για τη φύση.

Σσσσς! Ησυχία! Μόλις ξεκίνησε το παραμύθι για τη Θεά των Μεταξοσκωλήκων. Για τη Si-ling τη γυναίκα του αυτοκράτορα Hoangti. Όπου πρώτη αυτή παρατήρησε τους μεταξοσκώληκες, λέει η ιστορία, και πόσο όμορφο ήταν το κουκούλι τους και βάλθηκε να ανακαλύψει πώς θα έφτιαχνε και αυτή ρούχα φτιαγμένα από αυτό το υλικό. Έπειτα από δοκιμασίες και αποτυχίες τα κατάφερε και από τότε άρχισαν στην Κίνα να ντύνονται όχι μόνο με μαλλί, αλλά και με μετάξι! Και έζησαν λέει αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Και η βραδιά είναι μεγάλη... παραμύθια για το αστέρι του βορρά και για τους τέσσερις δράκους που ελέγχουν τα στοιχεία της φύσης θα ακολουθήσουν. Όμως εμένα τα μάτια μου κλείνουν. Ήρθε η ώρα της επιστροφής. Και όσοι δεν χορτάσατε και θέλετε να βουτήξετε σε αυτές τις ιστορίες, όρεξη να έχετε για διάβασμα γιατί μετά το αντίο μου μια ολόκληρη βιβλιοθήκη σας περιμένει από κάτω! Μέχρι την επόμενη φορά που θα τα πούμε, καλά παραμυθοταξίδια!

Πηγές/Βιβλιογραφία

Παραμύθια από την Κίνα, Ανθολογία, εκδ. Απόπειρα, 2011

Παραμύθια από τόπους της Ασίας, Κοντολέων Μάνος, εκδ.Πατάκη, Αθήνα 2002

Κινέζικα παραμύθια, Ανθολογία, εκδ. Μνήμη, Αθήνα, 1977

https://www.worldoftales.com/Chinese_folktales.html

https://fairytalez.com/region/chinese/

https://www.worldoftales.com/Chinese_folktales.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_folklore

http://whisperingbooks.com/Show_Page/?book=Chinese_Folk_Tales

http://www.sacred-texts.com/tao/ts/index.htm

https://www.scribd.com/document/57934877/Chinese-Myths-and-Legends

https://www.scribd.com/document/40613240/Chinese-Fairy-Tales-Yr1912