Stranger Things 4: Ο Vecna, ο Freddy, ο Pinhead και άλλες Συγγένειες από Σελιλόιντ

Αριστερά προς τα δεξιά: Freddy Krueger από το Nightmare on Elm Street, Pinhead από το Hellraiser, The Doctor από το Hellraiser II, Vecna από το Stranger Things 4.

Πριν από δύο μόλις εβδομάδες, και με την θριαμβευτική επάνοδο του Stranger Things ακόμα φρέσκια, τόσο μετά από διακοπή δύο ετών, όσο και στο επίπεδο των συστατικών που έκαναν εξ αρχής τη σειρά τόσο επιτυχημένη, εξερευνήσαμε εις βάθος την προέλευση και την ιστορία του Vecna, που από μια πολύ συγκεκριμένη (και συγκριτικά περιορισμένη) μερίδα ατόμων, ξαφνικά το όνομά του έγινε γνωστό ανά τον κόσμο.

Πλησιάζοντας τάχιστα στη μετάδοση του δεύτερου μέρους του Stranger Things 4, αξίζει τώρα να ρίξουμε μια πιο ενδελεχή ματιά στην «έκρηξη δημιουργικότητας και σουρεαλιστικής παράνοιας» (κάποιων εκ) των προαναφερθέντων συστατικών, τα οποία αναφέραμε πάρα πολύ σύντομα στο προηγούμενο άρθρο: εν προκειμένω τις ταινίες τρόμου της δεκαετίας του ’80 που αποτελούν σεναριακές, όσο και οπτικές αναφορές για τον τέταρτο κύκλο του Stranger Things.

Ακολουθώντας την ίδια θεματική γραμμή, θα συνεχίσουμε να έχουμε ως επίκεντρο τον Vecna, μόνο που τώρα θα εξετάσουμε το υπόλοιπο σαπρό του «γονιδίωμα», το προερχόμενο από την (σήμερα ποπ, τότε καλτ) κουλτούρα.

Φυσικά, πέραν του συγκεκριμένου σημείου, βαδίζετε με δική σας ευθύνη σε ένα ναρκοπέδιο με !ΧΟΝΤΡΑ SPOILERS!, τόσο για τον φετινό κύκλο της σειράς, όσο και γενικότερα.

Ο Freddy Μπαμπάς

Ο πρώτος και σημαντικότερος κινηματογραφικός «δότης γενετικού υλικού» του τηλεοπτικού Vecna δεν είναι άλλος από τον Freddy Krueger, τον διάσημο όσο και διαβόητο κακό της σειράς ταινιών Nightmare on Elm Street [Εφιάλτης στον Δρόμο με τις Λεύκες]. Οι δημιουργοί το καθιστούν αυτό σαφές με πολλαπλούς τρόπους, από την πρώτη εμφάνιση του Vecna, μέχρι τις δυνάμεις του, τα νύχια του μεγάλα σαν ξυράφια, καθώς και αρκετές μετα-αφηγηματικές αναφορές.

Η πρώτη εμφάνιση του Vecna στη σειρά είναι με τη μορφή δύο ποδιών που μοιάζουν να έχουν υποστεί βαριά εγκαύματα, τα οποία βλέπει η Chrissy κάτω από την πόρτα της τουαλέτας. Στο τέλος αυτής σκηνής καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για κάποιου είδους εφιάλτη. Αντίστοιχα, η Tina Gray στο Nightmare on Elm Street του 1984, βλέπει τον πρώτο της εφιάλτη με τον Freddy Krueger στην αρχή της ταινίας, οπότε και την κυνηγάει ο αλλόκοτος φονιάς με το καμένο δέρμα και το γάντι με τα μεταλλικά νύχια. Όπως η Tina με τον Freddy, έτσι και η Chrissy στο δεύτερο εφιαλτικό της συναπάντημα με τον Vecna βρίσκει φρικτό θάνατο, ο οποίος «μεταφράζεται» στον πραγματικό κόσμο. Αμφότερες, δε, οι σκηνές θανάτου, απεικονίζουν το θύμα να υψώνεται στον αέρα πριν το σώμα της υποστεί τα θανάσιμα τραύματά του. Σε αυτό το σημείο το Stranger Things αρχίζει να αποκλίνει από το «γονιδίωμα» του Krueger και μπαίνει στα χωράφια του Hellraiser, αλλά θα επανέλθουμε σε αυτό σε αργότερα.

Αριστερά η Tina Gray, το πρώτο θύμα του Freddy Krueger στο Nightmare on Elm Street. Δεξιά η Chrissy Cunningham, το πρώτο θύμα του Vecna στο Stranger Things 4.

Στην πορεία (μοιάζει να) αποδεικνύεται ότι τα άτομα που είναι ευάλωτα στην επιρροή του Vecna, είναι εκείνα που νιώθουν ενοχές και έχουν ούτως ή άλλως εφιάλτες σχετικά με την πρόκληση κάποιου θανάτου (η Chrissy για τη μητέρα της, ο Fred Benson για τον θάνατο ενός συμμαθητή του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, η Max για τον Billy και ούτως καθεξής). Από τη μία υπάρχει η διαφορά ότι ο Freddy Krueger έπρεπε να βρει το θύμα κοιμισμένο (με αποτέλεσμα τιτάνιες προσπάθειες των χαρακτήρων στη σειρά ταινιών να μείνουν ξύπνιοι, κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει στο Stranger Things 4 και με την Max), ενώ ο Vecna μπορεί να «επιβάλλει» τον εφιάλτη στο κατάλληλο θύμα. Από την άλλη, στη σειρά ταινιών Nightmare on Elm Street, ο Freddy δολοφονεί τα παιδιά των οικογενειών που ευθύνονταν για τον (σωματικό) θάνατό του, με το στοιχείο της σιωπηλής ενοχής και του φόβου της πόλης να βρίσκεται πάντοτε στο υπόβαθρο. Επομένως το ενοχικό φαντασιακό / όνειρο εκτελεί ουσιαστικά την ίδια λειτουργία και στις δύο περιπτώσεις.

(Ας επαναλάβω εδώ, !MAJOR SPOILERS!).

Περαιτέρω, όπως μαθαίνουμε στο τέλος του πρώτου μέρους του Stranger Things 4, ο Vecna, κατά κόσμον Henry Creel ή 001, εξακοντίστηκε στο Upside Down μέσα από την πύλη της Eleven, όπου και καψαλίστηκε από τις αστραπές αυτής της διάστασης, αποκτώντας την φρικιαστική μορφή του. Κατ’ αναλογία, ο Freddy Krueger βρέθηκε στην ονειρική διάσταση αφού τον έκαψαν ζωντανό οι κάτοικοι της πόλης, ως εκδίκηση για τη δολοφονία είκοσι παιδιών. Κατά την εξέλιξη της σειράς, μαθαίνουμε ότι ουσιαστικά ο τηλεοπτικός Vecna χρησιμοποιεί τα θύματά του σαν ψυχικές μπαταρίες για να ανοίγει πύλες στον δικό μας κόσμο, και τελικά να διαρρήξει το σύνορό του με το Upside Down, ανοίγοντας τον δρόμο για το Mind Flayer. Στο προηγούμενο άρθρο συζητήσαμε τη σύνδεση αυτού του μοτίβου με τον εγκλωβισμό του Vecna του D&D στο Ravenloft, όμως εν προκειμένω υπάρχει σύνδεση και με τον Freddy Krueger: κι εκείνος βρισκόταν στην υπηρεσία μιας τριάδας δαιμόνων, και στο Freddy’s Dead: The Final Nightmare του 1991, οι ψυχές των παιδιών που έχει σκοτώσει του δίνουν πλέον τη δυνατότητα να παραβιάζει τα όρια μεταξύ των δύο κόσμων.

Μπορεί κανείς να πει ότι με την «πατρότητα» του τηλεοπτικού Vecna από τον Freddy Krueger, οι δημιουργοί έκαναν το απόλυτο μετα-αφηγηματικό βήμα: στη σειρά, τον πατέρα του Henry Creel, τον Victor Creel, φερόμενο ως ψυχασθενή δολοφόνο, υποδύεται ο Robert Englund: ο ηθοποιός που ενσάρκωσε τον Freddy Krueger σε όλες τις ταινίες, πλην του κατάπτυστου remake του 2010. Μετα-αφηγηματικά, ο Freddy Krueger ΕΙΝΑΙ ο πατέρας του τηλεοπτικού Vecna.

Σαν παράπλευρη σημείωση, το επεισόδιο όπου η Nancy και η Robin προσποιούνται τις φοιτήτριες ψυχολογίας για να μιλήσουν με τον Victor Creel στο άσυλο, είναι όλο ένας φόρος τιμής στη Σιωπή των Αμνών του 1991, οπότε καλλιεργείται στο υποσυνείδητο του θεατή και μια εκλεκτική συγγένεια του Vecna με τον Hannibal Lecter.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, επειδή η σειρά εκτυλίσσεται στο 1986, στο βιντεοκλάμπ όπου δουλεύουν ο Steve και η Robin βλέπουμε και μια χαρτονένια φιγούρα του Freddy σε φυσικό μέγεθος.

Κοινοβίτης κι Ερημοσπίτης

Το άλλο μισό του κινηματογραφικού «γονιδιώματος» του Vecna προέρχεται από μια άλλη σειρά ταινιών που έκανε το ντεμπούτο της τη δεκαετία του ’80, τα Hellraiser του Clive Barker. Εδώ μας ενδιαφέρουν οι δύο πρώτες ταινίες, στις οποίες είχε άμεση ανάμιξη ο Barker, και στις οποίες κωδικοποιήθηκαν τα τέρατά τους, οι Cenobites, και ειδικότερα ο Pinhead.

Μερικές σημειώσεις αμιγώς κινηματογραφικού ενδιαφέροντος: το πρώτο Hellraiser (1987) βασίστηκε στη νουβέλα Hellbound Heart του Clive Barker, που κυκλοφόρησε το 1986. Για την ταινία έγραψε το σενάριο και την σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Barker, κάνοντας σημαντικές αλλαγές που ήρθαν και βρήκαν το ιδανικό τους ταίρι στον ηθοποιό Doug Bradley. Στη νουβέλα, ο Pinhead είναι ένας ασήμαντος και μάλλον φαιδρός χαρακτήρας, ένας δαίμονας που χαχανίζει και μιλάει με ψιλή φωνή κοριτσιού. Στην ταινία, ο Pinhead γίνεται αρχηγός των Cenobites, φιλοσοφημένος και διόλου κωμικός, πράγμα που αρχικά δεν άρεσε καθόλου στους παραγωγούς της ταινίας, οι οποίοι τον ήθελαν να θυμίζει περισσότερο… Freddy Krueger!

Ο Barker, όντας συνολικά στο τιμόνι της ταινίας, επικράτησε – και ο Doug Bradley που ενσαρκώνει αμίμητα τον Pinhead, μιλάει με μια άτονη, πλην στεντόρεια φωνή, στην οποία διακρίνει κανείς και μια υφέρπουσα νότα ενθουσιασμού. Αυτό δημιουργεί μια άκρως αποτελεσματική αντίθεση με τις οπτικά ξέφρενες και γραφικές φρικαλεότητες τις οποίες διαπράττουν οι Cenobites.

Παρεμπιπτόντως, το «cenobite» είναι στη ρίζα του μια μεσαιωνική ελληνική λέξη που έφτασε στα Αγγλικά μέσω των Λατινικών, και σημαίνει «κοινοβίτης», με την έννοια του μοναχού που είναι μέλος κοινόβιου μοναστηριού. Όπως τίθεται πιο ρητώς στις επόμενες ταινίες, οι Cenobites είναι, ούτως ειπείν, μοναχοί της Κόλασης αφιερωμένοι στην αισθητηριακή ακρότητα (μεταξύ του διπόλου πόνου και ηδονής), με ηγούμενό τους (ή αρχιερέα τους, «Hell Priest», όπως τον αποκαλούσε ο Barker) τον Pinhead.

Ποια είναι όμως η σχέση των (δύο πρώτων) ταινιών Hellraiser με το Stranger Things 4 και τον τηλεοπτικό Vecna; Αναμενόμενα, μάλλον, καθότι τα μοτίβα BDSM και βασανιστηρίων του Hellraiser θα δημιουργούσαν παραφωνία στο Stranger Things, η σχέση είναι κυρίως αισθητική, αλλά πρόδηλη για όποιον καταλαβαίνει τι βλέπει. Πριν ακόμα δούμε ολόκληρο τον Vecna στην οθόνη, στο δεύτερο και τελευταίο συναπάντημα της Chrissy μαζί του, έχουμε το παρακάτω πλάνο, το οποίο σας παραθέτω μαζί με το πλάνο αναφοράς του από το Hellraiser…

Θα μου πείτε: «Ε, εντάξει, τέτοια χρώματα και φως από σανίδες είναι στάνταρ οπτικό μοτίβο, όχι μόνο για τις ταινίες τρόμου, αλλά και για το απλό μυστήριο». Και σας απαντώ: ναι μεν, αλλά εν προκειμένω, τόσο στο Hellbound: Hellraiser II (1988) από όπου είναι το αριστερό πλάνο, όσο και στο πλάνο του Stranger Things 4 που εικονίζεται δίπλα, το συγκεκριμένο σκηνικό δηλώνει το σημείο τομής μεταξύ δύο κόσμων, του δικού μας με τον υπερφυσικό. Στην πρώτη περίπτωση η Κόλαση των Cenobites διαχέεται στον δικό μας κόσμο, στην δεύτερη μια φυσαλίδα από τον κόσμο του Vecna εγκλωβίζει το θύμα του στον θανάσιμο εφιάλτη. Να σημειώσουμε, δε, ότι το μοτίβο αυτό εμφανίζεται και στο πρώτο Hellraiser, αλλά εκεί είναι με περσίδες και δεν είναι τόσο εμφανής η ομοιότητα, καθώς και στις σκηνές του Stranger Things όπου ο Vecna αιωρείται συνδεμένος με τα πλοκάμια στη σοφίτα του σπιτιού στο Upside Down.

Ο Kenneth Cranham στον ρόλο του Doctor από το Hellbound: Hellraiser II.

Μια και αναφέραμε λοιπόν, τα εν λόγω πλοκάμια, ας περάσουμε σε ένα άλλο «αισθητικό δάνειο» του Stranger Things 4 από τα Hellraiser. Πέρα από την προφανή λαβκραφτική αναφορά, τα πλοκάμια που ελέγχει και από τα οποία μοιάζει να τρέφεται ο τηλεοπτικός Vecna έχουν παρόμοια συμπεριφορά με τις αλυσίδες και άλλα ακατανόμαστα οργανικά μέλη που συναντάμε στα Hellraiser. Αμφότερα είναι «εγγενή» στις υπερφυσικές διαστάσεις τους, χρησιμοποιούνται για να παγιδεύουν θύματα, να τα σκοτώνουν και να «τρέφονται» από αυτά (είτε μιλάμε για ψυχική ενέργεια, είτε για πόνο ή σάρκα), αμφότερα βρίσκονται υπό τον έλεγχο του επικεφαλής «εκφραστή» αυτής της διάστασης: του Vecna στη μία περίπτωση, του Pinhead στην άλλη. Ίσως την πιο χαρακτηριστική ομοιότητα μπορούμε να την εντοπίσουμε στο Hellbound: Hellraiser II, όπου εμφανίζεται ένας νέος Cenobite, ο Doctor, δηλαδή ο μεταμορφωμένος από την Κόλαση Dr. Philip Channard, τον οποίο μπορείτε να δείτε παραπλεύρως. Ο Doctor μας ενδιαφέρει διότι παρόμοια με τον τηλεοπτικό Vecna, έχει μια σχέση εξάρτησης με την διάσταση που τον «σμίλεψε». Από τη μία διαθέτει αρκετή δύναμη και αυτονομία ώστε να επιχειρήσει να σφετεριστεί τον ρόλο του Pinhead, από την άλλη το πλοκάμι που είναι συνδεδεμένο στο κεφάλι του εκτελεί την διπλή λειτουργία αγωγού δύναμης και εξάρτησης από την ουσία της Κόλασης – όπως και τα πλοκάμια του Vecna.

Εδώ ερχόμαστε και στην πρόσμιξη των μοτίβων του Hellraiser, όταν πρόκειται για τις σκηνές των υπερφυσικών φόνων στο Stranger Things 4. Ο Freddy Krueger, για τα δεδομένα του σύγχρονου τρόμου, είναι λίγο… αστείος ως κακός. Αν και εγώ ο ίδιος θυμάμαι πόσο τρομακτικός ήταν o Freddy για τις δεκαετίας των ’80-’90, η αλήθεια είναι ότι ο Wes Craven που τον δημιούργησε είχε πάντοτε την τάση να δίνει και μια χιουμοριστική υπερβολή στις ταινίες τρόμου του (πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα μεταγενέστερα Scream) – και ο Englund εκτελούσε εξαιρετικά πρόθυμα και ικανά αυτό το όραμα. Παρόλο που οι δημιουργοί του Stranger Things δεν θέλανε να φτάσουν στις ακρότητες του Hellraiser, θέλανε ο κακός τους να είναι τρομακτικός, άβολος μπορεί να πει κανείς, για ένα σύγχρονο κοινό. Έτσι ο Vecna δεν τσιρίζει ούτε κακαρίζει, παρά με μια άτονη, στεντόρεια φωνή, θαρρείς δανεισμένη από τον Pinhead, λέει στην Chrissy:

«Don’t cry, Chrissy. It’s time… for your suffering to end».

και με τα λιτά αυτά λόγια την σκοτώνει, αναμιγνύοντας την απεικόνιση του φόνου από τις ταινίες του Freddy Krueger με αυτήν από τα Hellraiser, προσθέτοντας μια body horror προσέγγιση όπου το σώμα παραμορφώνεται μεν σχεδόν καρτουνίστικα, αλλά η ρεαλιστική απεικόνιση είναι φρικιαστική – και το κυριότερο, απρόσμενη.

Να σημειώσουμε, δε, ότι τα λόγια αυτά φέρνουν αμέσως στο μυαλό τα αντίστοιχα του Pinhead στην Kirsty, στο πρώτο Hellraiser:

«Oh, no tears, please. It’s a waste of good suffering!»

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε, ότι τόσο στα Nightmare on Elm Street, όσο και στα δύο (ίσως τέσσερα, αλλά αυτό είναι άλλη κουβέντα) πρώτα Hellraiser και στο Stranger Things 4, το υπερφυσικό δεν αποτελεί την κύρια πηγή κακού, αλλά το όχημα που δίνει τη δυνατότητα σε σαθρούς και ενίοτε απλά αδύναμους ανθρώπους να πραγματώσουν τις πιο αρρωστημένες σκέψεις τους. Ειδικά στο Hellraiser, το πραγματικό κακό είναι άκρως «ανθρώπινο», αφού ο εφιάλτης ξεκινάει όταν ο Frank Cotton προσπαθεί να διαφύγει από την Κόλαση στην οποία κατέληξε μόνος του, αναζητώντας το έπακρο της ηδονής. Η δε απεικόνιση του Frank Cotton όταν αρχίζει να ξαναποκτά το υλικό του σώμα, είναι ίσως ό,τι πιο κοντινό έχω δει στην απεικόνιση του τηλεοπτικού Vecna.

Αριστερά ο Frank Cotton στην αρχική του μορφή στο Hellraiser, και δεξιά ο τηλεοπτικός Vecna.

Μπορεί να είναι σύμπτωση, αλλά δεδομένου του βάθους μελέτης και υποβάθρου που υπάρχει στο Stranger Things και ειδικά τον τέταρτο κύκλο του, αμφιβάλλω ότι ισχύει κάτι τέτοιο. Πάμε λοιπόν ολοταχώς για το δεύτερο μέρος του φετινού κύκλου, και σε λίγο καιρό θα ακολουθήσει ένα τρίτο άρθρο για το Stranger Things 4, με επίκεντρο… την παράνοια!

Βιβλιογραφία… δεν υπάρχει στην πραγματικότητα για το συγκεκριμένο άρθρο. Μάλλον μιλάμε για Φιλμογραφία:

A Nightmare on Elm Street

A Nightmare on Elm Street 2: Freddy's Revenge

A Nightmare on Elm Street 3: Dream Warriors

A Nightmare on Elm Street 4: The Dream Master

A Nightmare on Elm Street 5: The Dream Child

Freddy's Dead: The Final Nightmare

Hellraiser

Hellbound: Hellraiser II

Το μόνο βιβλίο αναφοράς είναι η νουβέλα του Clive Barker, The Hellbound Heart [Harpercollins, 1986].